Podczas zagranicznego leczenia mojego wnuka miałam okazję poznać amerykański model kształcenia uczniów niepełnosprawnych, w tym niewidomych, w systemie integracyjnym.
Tu zaznaczę, że jestem zwolenniczką integracji a jako nauczycielka interesuję się jak Amerykanie rozwiązują problemy z włączeniem ucznia niepełnosprawnego/niewidomego do społeczności szkolnej. I przyznam, że ten model mi zaimponował, a jeszcze bardziej nauczyciele, którzy go realizowali.
Podzielę się swoimi wrażeniami według kolejności zdarzeń.
Przychodzi rodzic/opiekun ucznia niepełnosprawnego/niewidomego do najbliższej rejonowej szkoły, by zapisać dziecko niewidome. Przedstawia wymagane dokumenty, w tym zaświadczenie lekarskie wraz z określeniem typu niepełnosprawności i tym samym uruchamia proces przyjęcia do szkoły.
Rewelacja: dyrektor szkoły reaguje w następujący sposób: „dziękujemy, że wybrała pani naszą szkołę, (bo można zapisać dziecko do specjalnej szkoły dla niewidomych) i obdarza nas zaufaniem. Zrobimy wszystko, aby pani nie zawieźć. To będzie pierwszy niewidomy uczeń w tej szkole, dzięki niemu nasi uczniowie poznają inność kolegi, jego specjalne potrzeby. Ta wiedza będzie procentować w ich przyszłości. A dla nas, nauczycieli, to niezwykle cenne doświadczenie”
Zaniemówiłam, bo brzmiały mi w uszach słowa z lubelskich szkół: „jak traci wzrok to trzeba go oddać do Lasek” lub ”nie wyobrażam sobie takiego ucznia w mojej (?!) szkole!” czy łagodniejsze: „nauczyciele nie wyrazili zgody na uczenie takiego ucznia”
Kolejno dyrektor szkoły dokładnie informuje opiekuna o obowiązujących procedurach:
- badania poziomu wiedzy ucznia przez specjalnych nauczycieli (angielski, matematyka, samodzielność, orientacja przestrzenna). Testy przeprowadzają nauczyciele specjalni z pomocą tłumacza lub nauczyciele znający biegle język polski. Wyniki tych badań decydują o przydziale do odpowiedniej klasy. Ważny jest tu poziom opanowania języka angielskiego, bo wymagania wobec ucznia są uzależnione od stopnia znajomości języka. Testy językowe są przeprowadzane raz na miesiąc aż do momentu osiągniecia biegłości,
- przygotowanie społeczności szkolnej do przyjęcia niewidomego ucznia: spotkania nauczycieli specjalnych oddelegowanych z departamentu edukacji oraz związku niewidomych z nauczycielami szkoły i uczniami,
- przygotowanie pracowni ze specjalnym wyposażeniem na indywidualne lekcje niewidomego ucznia z nauczycielem jak instruktor brajla czy orientacji przestrzennej. Nauczyciel brajla jest odpowiedzialny za zaopatrzenie i przygotowanie uczniowi wszelkich potrzebnych brajlowskich urządzeń, podręczników, tekstów, to on wnioskuje o ilość godzin mu potrzebnych dla danego ucznia,
- przydzielenie uczniowi osobistego nauczyciela asystenta, którego głównym zadaniem jest zapewnienie bezpieczeństwa i pomoc uczniowi podczas lekcji oraz przerw,
- przydzielenie pedagoga/psychologa, określenie ilości godzin według potrzeb ucznia (najczęściej 2,3 razy w tygodniu po 30 min).
Tak przygotowany personel pedagogiczny szkoły i uczniowie rozpoczynają realizację programu nauczania w systemie integracyjnym z uwzględnieniem ucznia niewidomego.
Od tego momentu każdy nauczyciel odpowiada za swój zakres. Nauczyciele specjalni pracują nie tylko indywidualnie z uczniem, ale również na bieżąco instruują nauczycieli klasowych. W szkole podstawowej klasę prowadzi nauczyciel główny samodzielny i wspomagający. Nauczyciel wspomagający to zazwyczaj stażysta, który po 2-3 latach staje się nauczycielem samodzielnym, głównym. Oprócz tych dwóch nauczycieli w klasie są nauczyciele asystenci, mający pod opieką tylko jednego niepełnosprawnego ucznia. Bezpieczeństwo ucznia na pierwszym miejscu. Super!
Zadanie rodzica lub opiekuna to przyprowadzenia i odbiór ucznia ze szkoły a także zapewnienie mu cichego miejsca na odrobienie lekcji w domu. W amerykańskiej szkole nie spotkałam się z sytuacją, żeby wymagano od rodzica poszukiwania, zdobywania podręcznika brajlowskiego czy zaopatrzenia w pomoce typu maszyna brajlowska czy biała laska. To są zadania dla nauczyciela. Specjalistyczny sprzęt jak maszyna brajlowska, czy Braille-note są własnością departamentu edukacji i są wypożyczane uczniowi nawet do domu do czasu zakończenia nauki. Przy tym sprzęt elektroniczny jest aktualizowany i zmieniany w zależności od zaawansowania ucznia i jego aktualnych potrzeb.
W szkole amerykańskiej uczeń dostaje śniadanie i lunch, bezpłatne lub płatne w zależności od sytuacji finansowej rodziny. Systematycznie podkreśla się, że uczeń nie może być głodny, dlatego w szkole ma zapewnione 2 posiłki. Brawo!
Dodam przy tym, że w czasie wakacji w wyznaczonych szkołach i przy odkrytych basenach wydawane są bezpłatnie pakiety ze śniadaniami i lunchem dla uczniów oraz dorosłych.
I jeszcze jedno co mi utkwiło w pamięci to spotkania klasowe z nauczycielami tzw. wywiadówki, z których każdy opiekun/rodzic wychodzi przekonany o wyjątkowości swojego dziecka! Sprawia to sposób wyrażania się nauczyciela o uczniu, przede wszystkim podkreśla pozytywne strony i cechy ucznia, jego osiągnięcia, zaangażowanie. Wszelkie braki określa się wskazówkami typu: „trzeba popracować nad” … „więcej uwagi poświęcić”… „zmienić” itp.
Dzielę się moimi obserwacjami dotyczącymi amerykańskiego modelu kształcenia uczniów niepełnosprawnych/niewidomych w systemie integracyjnym z przekonaniem, że w każdym systemie kształcenia najważniejszy jest nauczyciel i to jak reaguje on na problemy.
Dziś, gdy jeszcze nie umilkły echa obchodzonego Dnia Edukacji Narodowej, wszystkim nauczycielom życzę zdrowia, satysfakcji i nieustającego doskonalenia się!
Galeria zdjęć
Danuta Gołębiowska