Praca jest dobrem każdego i potrzebą człowieka, także niepełnosprawnego. Wbrew pozorom niepełnosprawni wcale nie muszą być przegrani na rynku pracy, szczególnie w obliczu, kiedy zatrudnienie ich oznacza mniejsze koszty pracy dla firm.
Nie trzeba pisać, jak wygląda sytuacja na rynku pracy. Kryzys gospodarczy, malejąca liczba ofert pracy, zwolnienia dotychczas zatrudnionych, coraz więcej osób bezrobotnych z wyższym wykształceniem. Taki jest oficjalny obraz rynku pracy, przedstawiany przez media. Ale należy pamiętać też, że środki masowego przekazu, zarówno stacje radiowe jak i telewizyjne, starają się grać na emocjach odbiorów. Dzieje się to z prostego powodu, że informacja neutralna nie zwróci uwagi, natomiast katastroficzna wręcz przykuje. Odbiorca informacji musi przecież wiedzieć wszystko o zagrożeniach otaczającego nas świata. Ponadto obraz ten odzwierciedla jedną z naszych narodowych przywar- pesymizm.
To oczywiste, że szukający pracy nie mają z górki. Większość młodych ludzi, kończących studia nie jest przygotowana na wyzwania dorosłego życia. Jest nadmiar ludzi z dyplomem, który w zasadzie, bez umiejętności praktycznych i doświadczenia niewiele daje. Stwierdzenie, że same studia czynią nas pożądanym „towarem” na rynku pracy, było wspaniałym wabikiem stosowanym przez uczelnie, wietrzących w naborze studentów dobrze prosperujący biznes.
Jednak są studenci, którzy dzięki swojej aktywności, praktykom czy działalności woluntarystycznej, przebijają się ponad masę. I choć znajdują się w mniejszości, stanowią żywy dowód na to, że bezrobocie wśród młodych „wykształciuchów”, nie jest bynajmniej wyłączną winą jakiegoś abstrakcyjnego chorego systemu.
Jednak powyższy obraz dotyczył przede wszystkim studentów pełnosprawnych, natomiast sytuacja niepełnosprawnych jest zgoła inna. Teoretycznie wiele przemawia za tym, by pracodawcy chętnie zatrudniali osoby posiadające orzeczenie o niepełnosprawności. Lubelskie Forum Organizacji Osób Niepełnosprawnych – Sejmik Wojewódzki (LFOON-SW) wymienia wśród korzyści z zatrudnienia osób niepełnosprawnych: Zwrot kosztów przystosowania miejsca pracy, zwrot kosztów wyposażenia stanowiska pracy, dofinansowanie do pensji pracownika, zwrot kosztów szkolenia, zwrot kosztów zatrudnienia pomocnika, zwolnienie z wpłat na PFRON. Są to poważne argumenty przemawiające za poszukującymi pracy osobami z orzeczeniami, szczególnie w obliczu kryzysu gospodarczego i wysokich kosztów zatrudnienia w Polsce. LFOON-SW prowadzi Biuro Karier, będące Agencją Pośrednictwa Pracy dla Osób Niepełnosprawnych, które ma swoją siedzibę na ulicy Leszczyńskiego 23 w Lublinie. Ułatwić znalezienie pracy przez osoby niepełnosprawne ma także na celu działalność Fundacji Fuga Mundi (ul. Krochmalna 13/1), która pomaga w znalezieniu pracy, zapewnia dostęp do doradztwa zawodowego oraz szkoleń i programów, przygotowujących do lepszego startu na rynku pracy. Wymienić należy także, nowo-powstałe Biuro Doradztwa i Kariery dla osób niepełnosprawnych w Lublinie przy ul. Krakowskie Przedmieście 54.
Nie wolno zapominać również o studenckich biurach karier, których zasadniczą misją jest pomoc w odnalezieniu się studentom i absolwentom na rynku pracy, w sytuacji kiedy dyplom nie daję gwarancji na zdobycie wymarzonego stanowiska. W Polsce zwiększa się liczba biur karier, nie tylko przy uczelniach. Ponadto, zauważalny jest także trend, zmierzający ku ich specjalizacji. Najczęściej przejawia się to w postaci, kiedy konkretne biuro pomaga w szukaniu pracy studentom konkretnego kierunku lub osobom niepełnosprawnym.
Obecne w Lublinie Biura Karier przy uczelniach (byłem w KUL,UMCS, UP, WSEI) zajmują się ofertami pracy i praktyk skierowanych dla wszystkich, w kwestiach niepełnosprawności odsyłając do rzecznika ds. spraw studentów niepełnosprawnych. Zazwyczaj kierują do organizacji Fuga Mundi. Wszystkie w zapytaniu o oferty pomocy osobom niepełnosprawnych odpowiadają, że takie osoby mogą skorzystać z ich ofert na równi z pozostałymi studentami czy absolwentami.
U źródeł pomocy osobom niepełnosprawnym, leży jednocześnie idea wyrównania szans oraz zakaz dyskryminacji, które są ograniczone zdrowym rozsądkiem. W końcu niewidomi za kółkiem, to już byłaby przesada, zagrażająca życiu wszystkich uczestników ruchu drogowego.
1. Klub Integracji Społecznej Fundacji Fuga Mundi
Przeprowadziłem wywiad na temat perspektyw zawodowych osób niepełnosprawnych z Kamilem Skowronem, dyrektorem Klubu Integracji Społecznej Fundacji Fuga Mundi.
Łukasz Lewicki: Jak wyglądają szanse niepełnosprawnych na rynku pracy i gdzie powinni szukać zatrudnienia?
Kamil Skowron: Osoby niepełnosprawne mają szanse na zatrudnienie zarówno w zakładach pracy chronionej, jak i na otwartym rynku pracy. W zdecydowanej większości osoby niepełnosprawne są wykwalifikowanymi i solidnymi pracownikami, a swoje ułomności, mogą kompensować wykształceniem i innymi umiejętnościami. Osoby niepełnosprawne przy odpowiednio dobranym stanowisku pracy, wykonują swoją pracę równie dobrze jak osoby pełnosprawne. Ponadto mogą szukać pomocy w znalezieniu pracy przez wyspecjalizowane instytucje pośrednictwa pracy jak Urząd Pracy, Fundacja Fuga Moundi, mieszcząca się przy ulicy Krochmalnej13/1(jak wyżej) i inne.
ŁL: Czy pracodawcy chętnie zatrudniają osoby niepełnosprawne?
KS: Pracodawcy coraz chętniej zatrudniają osoby niepełnosprawne. Można zauważyć, zwiększoną świadomość pracodawców, co do możliwości zatrudniania osób niepełnosprawnych, nie opartą już na stereotypach. Poza korzyściami jakie niesie za sobą zatrudnienie osób niepełnosprawnych jako wykwalifikowanego i pełnosprawnego pracownika, istnieje możliwość skorzystania z systemu obsługi dofinansowań, świadczonego przez PFRON lub inne instytucje.
ŁL: Co powinny zrobić osoby niepełnosprawne, by swoje szanse na rynku pracy zwiększyć?
KS: Przede wszystkim aktywne poszukiwanie zatrudnienia, kontakt wyspecjalizowanymi instytucjami, także uczestnictwo w szkoleniach oraz określenie własnych predyspozycji.
2. Biuro Karier Agencji Pośrednictwa Pracy dla Osób Niepełnosprawnych
Te same pytania zadałem pani Zofii Brzozowskiej, pracującej w Biurze Karier Agencji Pośrednictwa Pracy dla Osób Niepełnosprawnych prowadzonym przez Lubelskie Forum Organizacji Osób Niepełnosprawnych, mieszczącej się na ulicy Leszczyńskiego 23 w Lublinie.
ŁL: Jak wyglądają szanse niepełnosprawnych na rynku pracy i gdzie powinni szukać zatrudnienia?
Zofia Brzozowska: Małe szanse, z powodu obecnej sytuacji na rynku pracy tj. niskie zapotrzebowanie na pracę i dosyć duże bezrobocie. Świadczą o tym statystyki na 60 ofert zatrudnienia z Urzędu Pracy, jest 6 ofert skierowanych do niepełnosprawnych, co daje 10% ofert. Niepełnosprawni jednak powinni szukać wszędzie zatrudnienia, zgodnie z własnymi możliwościami umysłowymi i fizycznymi. Jeżeli jednak pracodawca chce zatrudnić osobę niepełnosprawną to nasze Biuro Karier, jest gotowe służyć pomocą, by odpowiednią osobę znaleźć.
ŁL: Czy pracodawcy chętnie zatrudniają osoby niepełnosprawne?
ZB: Pracodawcy na razie niezbyt chętnie zatrudniają osoby niepełnosprawne. Pomimo istnienia systemu dofinansowań, czynnikiem zniechęcającym jest konieczność pisania wniosków, ciągłej wymiany dokumentów i wysyłania ich do PFRON- jednym słowem barierę stanowi biurokracja. Podstawową przeszkodą jest jednak mentalność pracodawców, która stoi na przeszkodzie, by móc uznać osobę niepełnosprawną za sprawnego kandydata na stanowisko pracownicze. Funkcjonuje w ich świadomości stereotyp osoby niepełnosprawnej jako kłopot czy ciężar. Konieczne jest zatem promowanie postawy pracodawcy zatrudniającego osoby niepełnosprawne, jako coś trendy, „europejskie” czy „z klasą”, w czym mają pomóc programy takie jak „Lodołamacze” (Konkurs dla pracodawców wrażliwych społecznie, w ramach którego przyznawane są wyróżnienia za zatrudnianie osób niepełnosprawnych – więcej). Jednak promowanie zatrudniania osób niepełnosprawnych to proces ciągły i wciąż mozolnie postępujący. Nieraz konieczne są ustawowe parytety, jak urzędach (jeżeli ktoś zatrudnia od 25 osób w wyż to 6 % powinny stanowić osoby niepełnosprawne, w przeciwnym wypadku płaci się karę PFRON-owi). Kolejną barierą są sami niepełnosprawni, przynajmniej niektórzy. Są wśród nich, osoby wymagające wdrożenia do pracy przy pomocy trenera pracy. Ilość programów, takich jak TRENER jest niewystarczająca.
ŁL: Co powinny zrobić osoby niepełnosprawne, by swoje szanse na rynku pracy zwiększyć?
ZB: Generalnie powinni aktywnie szukać zatrudnienia oraz stale podnosić kwalifikacje, aby sprostać rosnącym wymaganiom na rynku pracy. W żadnym wypadku nie zniechęcać się początkowymi porażkami.
Podsumowując: osoby niepełnosprawne poszukują pracy, tak samo jak osoby pełnosprawne, tak samo też jest konieczna wytrwałość i dążenie do podnoszenia swoich kwalifikacji. Bo każdy musi się napracować, by dobrą pracę znaleźć.
Na koniec informacja o rencistach socjalnych, chcących pracować. Zgodnie z nową ustawą, obowiązującą od 1.01.2012, można dorobić mniej niż 70 % przeciętnego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy (co oznacza, że można dorobić ok. 2500 zł, za obecny kwartał wynosi 2447,80 zł), ogłoszony przez Prezesa GUS do celów emerytalnych, z tytułu: działalności podlegającej obowiązkowi ubezpieczenia społecznego, wykonywania umowy zlecenia przez uczniów/studentów do 26 roku życia, działalności artystycznej lub twórczej, pobierania zasiłków takich, jak chorobowy czy macierzyński oraz umowy najmu, dzierżawy lub innych umów o podobnym charakterze. Nie wolno jednak zapominać, o obowiązku zgłoszenia dochodów wyższych niż dopuszczalne przy popieraniu renty socjalnej.
Łukasz Lewicki