Czym właściwie jest zastąpienie chorej części ciała zdrową częścią pozyskaną od innego człowieka?
Człowiek od bardzo dawna myślał o przeszczepieniu narządów, pozyskania zdrowej części ciała by zastąpić chorą. Pierwszego udanego przeszczepu nerki choremu dokonali amerykańscy lekarze w 1954 r., byli to bliźniacy jednojajowi.
W Polsce po raz pierwszy udanego przeszczepu nerki dokonano w 1966 r., następnie przyszła kolej na inne narządy serca w 1967, wątroby 1967, serca z płucem 1981.
Dziś transplantacja jest skuteczną metodą leczenia chorób gdy dochodzi do nieodwracalnych uszkodzeń narządów.
Przed przeszczep nerki chory poddawany jest 2 lub 3 razy w tygodniu dializom. To dzięki nim może czekać i mieć nadzieję, że kiedyś otrzyma narząd pochodzący od innej osoby – zmarłej lub żywej i będzie prowadził normalne życie, podróżując, pracując, planując założenie rodziny.
Aby móc zostać zakwalifikowanym i wpisanym na ogólnopolską listę oczekujących do przeszczepienia narządu ośrodki dializacyjne kierują chorego na odpowiednie badania, dopiero wtedy ośrodek transplantacyjny wpisuje chorego na tę listę.
Chory żeby mógł zostać wezwanym na przeszczep musi najbardziej odpowiadać pod względem immunologicznym dla danego narządu dawcy, w przeciwnym wypadku biorca nie zostanie zakwalifikowany-powiadomiony. Oczekiwanie na transplantacje może wynosić nawet wiele miesięcy, a nawet lat. W Polsce tylko 2% nerek przeszczepionych jest od spokrewnionych żywych dawców (dla przykładu w USA jest to 40%, a w Szwecji ponad 50%), jednak z roku na rok zwiększa się ten wskaźnik także w Polsce, wraz ze świadomością społeczeństwa.
Skąd brane są takie narządy, najczęściej jest to dawca zmarły kiedy zgon ustalany jest na podstawie stwierdzenia śmierci mózgu. Przed pobraniem takiego narządu należy się jednak upewnić czy osoba zmarła za życia nie wyraziła sprzeciwu oraz należy porozmawiać z najbliższą rodziną zmarłego. Istotne także jest aby wyeliminować możliwość przeciwwskazań do pobrania narządów (choroby nowotworowej, ciężkich zakażeń itp.), a także czy w chwili śmierci czynności narządów były prawidłowe. Zdrowy i dobrze funkcjonujący narząd musi być tak pobrany od dawcy, by po podłączeniu go do układu krwionośnego biorcy podjął swoją prawidłową czynność. Od jednego dawcy zmarłego można pobrać kilka narządów: serce, nerki, wątrobę, trzustkę, jelito ratując tym samym kilku chorych.
Wszczepienie następuje, zwykle w chwili zawiadomienia o możliwości przeszczepienia oraz zgody samego biorcy. Biorca niezwłocznie jest transportowany do szpitala gdzie następnie zespół lekarzy przeprowadza operację wszczepienia narządu.
Po przeszczepie biorca pozostaje w szpitalu pod obserwacją otrzymując leczenie immunosupresyjne czyli obniżające odporność organizmu, ma ono nie dopuścić do reakcji odpornościowej na obecność w organizmie obcej tkanki. Czasami dochodzi do reakcji ostrego odrzucenia ale opanowanie jej jest dość łatwe i zwykle trwa kilka dni. Kiedy przeszczepiony narząd podejmuję prawidłową funkcję i ustalona jest dawka leczenia immunosupresyjnego, chory zostaje wypisany do domu zaczynając normalne życie. Jedyne ograniczenie, to konieczność przyjmowania leków i stała kontrola w poradni transplantacyjnej.
Wiele osób po przeszczepie wraca do normalnego życia, do pracy zawodowej, uprawiają sport, zakładają rodziny, kobiety zachodzą w ciążę i rodzą dzieci. Ludzie po transplantacji zrzeszają się, zrzeszając stowarzyszenia. Zajmując się promocją transplantacji we własnych wydawnictwach, zakładając własne strony internetowe, działają w ośrodkach masowego przekazu, uczestniczą w działalności edukacyjne w szkołach, spotykają się z chorymi przed transplantacją, służąc im radą i wspierając ich psychicznie. Organizują spotkania podczas których wymieniają się doświadczeniami.
Kamil Artur Kuliński