Kampus Uniwersytetu Gallaudet to miejsce, które łączy historyczne dziedzictwo z nowoczesnymi zasadami projektowania przestrzeni dostępnych, opartymi na języku migowym i potrzebach osób niesłyszących, zgodnie z wytycznymi DeafSpace.
DeafSpace to przestrzeń dostępna dla osób niesłyszących, uwzględniająca 5 zasad: mobilność, bliskość, dostępność wizualną, zasięg sensoryczny i akustykę.
Spotkamy tu szerokie korytarze, jasne przestrzenie, ale nie zakamarki. Zasady mówią o wykorzystaniu równomiernego oświetlenia, unikaniu olśnień i cieni, stosowaniu tekstury zmniejszającej odbicia.
Przestrzeń dla Głuchych minimalizuje hałas i wibracje, wprowadza wizualne i wibracyjne systemy alarmowe.
Waszyngton, Uniwersytet Gallaudet. Fani architektury zjeżdżają się tu, aby sfotografować kampus, który zaprojektował w 1866 roku Frederick Law Olmsted, znany z projektu Central Parku w Nowym Jorku. Od 2005 roku miejsce to przyciąga uwagę jednak jeszcze czymś innym – projektem DeafSpace. To wtedy Hansel Bauman z HBHM Architects rozpoczął tu współpracę z American School for the Deaf (Amerykańską Szkołą Głuchych), dotyczącą stworzenia miejsca zgodnego z założeniami dostępności dla języka migowego (American Sign Language – ASL).
Uniwersytet miał stać się pierwszym miejscem dostępnym dla osób Głuchych – za cel obrano stworzenie wspomnianego DeafSpace. Partnerstwo to zaowocowało opracowaniem przewodnika projektowego z zaleceniami dotyczącymi ponad 150 elementów architektonicznych. Wytyczne te dotyczą pięciu najważniejszych obszarów, które powinno wziąć się pod uwagę, tworząc miejsca dostępne – zwłaszcza dla osób niesłyszących. Zasady obejmują: mobilność, bliskość i sąsiedztwo, wizualną dostępność, zasięg sensoryczny oraz akustykę.
DeafSpace – przestrzeń zaprojektowana dla osób niesłyszących
Nie są to reguły, które zupełnie różnią się od spotykanych na co dzień przestrzeni. Pomieszczenia są projektowane tak, by umożliwić swobodne komunikowanie się w języku migowym – mamy dostępne szerokie pole widzenia, bez masywnych kolumn czy wąskich przejść. Unika się zakamarków i ciemnych zaułków. By rozpocząć rozmowę, wymagany jest kontakt wzrokowy, a wokół ramion duża przestrzeń, aby wygodnie migać (przestrzeń do migania). Podczas gromadzenia się w większych grupach, osoby Głuche mają tendencję do tworzenia kręgów, które pozwalają wszystkim osobom komunikować się ze sobą. Ten sposób komunikacji wymaga wyjścia poza sztywny gorset ciasnych przestrzeni, potrzebne jest miejsce, aby pomieścić wszystkie rodzaje interakcji.
Przestrzeń to nie tylko miejsce, do przebywania, ale też poruszania się, dlatego w DeafSpace stawia się także na szerokość korytarzy. Taki układ pozwala osobom rozmawiającym w języku migowym zachować naturalność gestów i wyrazistość komunikacji, bez konieczności częstego odwracania głowy albo obawy, że przypadkowo w coś uderzą. To całkiem logiczne – jeśli migamy, powinniśmy mieć na tyle miejsca, aby zmieścić się przynajmniej w dwie osoby, idąc koło siebie. Należy unikać nagłych zakrętów, gwałtownych zmian kierunku. Twórcy wytycznych argumentują, że rampy są lepsze od schodów, ponieważ wspierają płynniejszy przepływ ruchu i zmniejszają ryzyko potknięcia się. Schody, w razie potrzeby, powinny być skonfigurowane tak, aby ułatwić łatwość użytkowania, zapewniając możliwość porozumiewania się w języku migowym, jednocześnie zachowując płynność ruchu. Wykorzystuje się także widzenie peryferyjne, które pomaga zorientować się i przewidywać zmiany na swojej drodze. Dlatego zaleca się wykorzystywać wskazówki przestrzenne – arkady, rytmiczne elementy, które pomagają w nawigacji.
Jak język migowy wpływa na projektowanie przestrzeni?
Nacisk położono także na równomierne oświetlenie. Osoby głuche i niedosłyszące w dużym stopniu polegają na metodach komunikacji wizualnej, takich jak język migowy, czytanie z ruchu warg i mimika twarzy. Jasne, lecz nieoślepiające światło eliminuje kontrastowe, ostre cienie utrudniające odczytywanie mimiki i gestów. Olśnienie oraz wyraziste cienie nie tylko zakłócają ten proces, ale również prowadzą do zmęczenia oczu i spadku koncentracji. Na terenie całego kampusu uniwersyteckiego zastosowano elementy, które pomagają kontrolować światło dzienne i rozpraszać ostre promienie słoneczne. Jednym z takich rozwiązań są żaluzje, które nie tylko ograniczają bezpośrednie nasłonecznienie, ale także tworzą bardziej komfortowe warunki wizualne. Podobną funkcję pełnią zadaszenia nad ścieżkami zewnętrznymi, zapewniające przyjemny cień i ochronę przed oślepiającym światłem. Dopełnieniem tej strategii jest światło sztuczne, które łatwo można adaptować w zależności od potrzeb. W salach prezentacyjnych zaprojektowano zmienne systemy oświetleniowe, dostosowane do różnych rodzajów wystąpień. Światła mogą być przyciemniane w wybranych strefach, a jednocześnie zapewniają odpowiednie oświetlenie dla prezenterów i tłumaczy języka migowego, aby ułatwić widoczność gestów i mimiki. Wieczorami przestrzenie publiczne ożywiają się dzięki subtelnie rozmieszczonym „basenom światła” – delikatnym strefom podświetlenia, które sprzyjają spotkaniom i interakcjom w większych, otwartych przestrzeniach. W większości miejsc światło kierowane jest na powierzchnie, co eliminuje punktowe oślepienie i cienie.
Kolory również mają znaczenie. W DeafSpace barwy są dobierane tak, by tworzyły harmonijny, ale czytelny układ, ułatwiający obserwację mimiki i ruchów. Tekstura powierzchni również ma znaczenie – pozwala na redukcję odbijającego się światła, które może zakłócać komunikację wizualną. Zamiast silnie odblaskowych czy wręcz lustrzanych materiałów (stal, szkło, polerowany kamień), lepiej zastosować wykończenia matowe lub o lekko szorstkiej strukturze. I tu mała gwiazdka – w wybranych przestrzeniach strategicznie rozmieszczone lustra mogą wizualnie pomagać, umożliwiając użytkownikom lepsze postrzeganie otoczenia. Jak sami piszą na stronie: „Wykorzystujemy lustra i inne odblaskowe powierzchnie, aby dać ci znać, czy ktoś zbliża się do ciebie od tyłu”. Wszystko to działa na korzyść przestrzeni, która staje się bardziej przejrzysta i przyjazna.
Akustyka i sensoryczność, czyli minimalizacja hałasu
W wytycznych dotyczących dostępności znalazła się też akustyka. Ta ma znaczenie, choć w nietypowy sposób – chodzi o zminimalizowanie wibracji i nieprzyjemnych dźwięków, które mogą zakłócać spokój otoczenia. Bardzo ważna jest także dostępność alarmowa i komunikatów dźwiękowych – w sytuacji, kiedy słyszący natychmiast reagują na sygnał, dla Głuchych dostępność zapewniona zostaje systemami wizualnymi. I tak na przykład dzwonki do drzwi aktywują oświetlenie wewnątrz przestrzeni prywatnej, aby skontaktować się z mieszkańcem pokoju, a alarmy zegarowe to urządzenia wibracyjne. Systemy alarmowe wykorzystują zaś kombinację wizualnych powiadomień i wibracji. Wszystko po to, aby być pewnym, że wszyscy mieszkańcy zostaną powiadomieni, nawet jeśli alarm rozpocznie się, gdy ktoś będzie w toalecie. Ludzie mają różne zdolności słuchowe, a wiele osób korzysta z aparatów słuchowych, implantów ślimakowych lub innych urządzeń wspomagających słyszenie, które wspomagają zakres słyszalności – nie jest to jednak system zastępujący słyszenie „normalne”. Urządzenia te wzmacniają wszystkie dźwięki, także hałas tła, często do niekomfortowych, a nawet bolesnych poziomów. Prawidłowy projekt zakłada minimalizację niepotrzebnego hałasu i pogłosu.
Wizja dostępności na kampusie Gallaudet
Hansel Bauman jest architektem kampusu na Uniwersytecie Gallaudet od 20 lat. W rozmowie na temat tego terenu powiedział, że cały plan oparty jest na dziedzictwie miejsca i pragnieniu dostępności. Gallaudet zostało założone jako szkoła dla głuchych i niewidomych dzieci i w tamtym momencie znajdowała się ona poza planowanym obszarem Waszyngtonu. Obszar bezpośrednio otaczający kampus zurbanizował się w ciągu ostatniego półtora wieku, obecnie jest dwujęzyczną instytucją szkolnictwa wyższego, która zapewnia intelektualny i zawodowy rozwój osób Głuchych i niedosłyszących. Na przestrzeni lat uniwersytet się rozwijał, dostosowując zarówno swoje metody nauczania, jak i przestrzenie do potrzeb studentów, ucząc się od nich, jak stawiać czoła wyzwaniom, z którymi się mierzą, jednocześnie tworzyć coraz bezpieczniejsze i wygodniejsze dla nich środowisko. Lekcje te przekształciły się w wytyczne projektowe, stworzone w celu edukacji społeczności architektonicznej na temat strategii, które można wykorzystać, aby stworzyć bardziej dostępne przestrzenie.
Jak architektura uwzględnia potrzeby głuchych?
[Aby włączyć polskie napisy zaznacz opcję „pokaż napisy” wejdź w „Ustawienia”, naciśnij panel „Napisy”, a następnie kliknij „Przetłumacz automatycznie”.]
Źródło: www.architekturaibiznes.pl