W sobotę dotarła do nas bardzo smutna wiadomość: W nocy 25 marca zmarł nasz kolega Adam Orzeł. Był Niezwykłym, Wrażliwym Człowiekiem i Wybitnym Specjalistą, Ekspertem w zakresie Dostępności Architektonicznej.
W 2000 roku, kiedy jako organizacje członkowskie tworzące Lubelskie Forum Organizacji Osób Niepełnosprawnych podjęliśmy decyzję o stworzeniu Biura Forum – Adam został pierwszym pracownikiem naszej organizacji – koordynatorem do spraw likwidacji barier architektonicznych.
Z dofinansowania na tworzenie stanowiska pracy dla osoby niepełnosprawnej ze środków PFRON zakupiliśmy pierwszy komputer, ksero, aparat cyfrowy na dyskietki i w ten sposób rozpoczęliśmy realizację wieloletniego procesu ku Dostępności.
To, że po 20 latach obecny program Dostępność Plus ma już konkretny wymiar finansowy i prawny to również w dużej mierze zasługa Adama.
Był z wykształcenia inżynierem budownictwa lądowego. W latach 1972-76 studiował w Wyższej Szkole Inżynierskiej w Lublinie. Pracował w zawodzie. Był praktykiem. W latach 1976-1991 zdobywał solidne inżynierskie doświadczenie – stopniowo jako asystent projektanta w Biurze Projektów Przemysłu Mięsnego w Lublinie (1976-1980), specjalista do spraw inwestycji w Przedsiębiorstwie Transportu Samochodowego Łączności (1981-1983) i Kierownik Budowy w Katolickim Uniwersytecie Lubelskim (1983-1991). Posiadał uprawnienia budowlane do projektowania oraz kierowania i nadzorowania budową w specjalności konstrukcyjno-budowlanej. Był również świetnym organizatorem i logistykiem.
W 1991 roku po niefortunnym skoku do wody doznał urazu kręgosłupa – złamania odcinka szyjnego powodującego porażenie czterokończynowe i konieczność poruszania się na wózku inwalidzkim.
Dzięki ogromnej pomocy żony i najbliższej rodziny oraz kadry medycznej Oddziału Ortopedii i Traumatologii Szpitala w Janowie Lubelskim (rodzinnym mieście) Adam rozpoczął bardzo intensywny długotrwały i ciągły proces rehabilitacji. Ogromną rolę w tym procesie odegrał nowatorski model kompleksowej rehabilitacji poszpitalnej Ruch Aktywnej Rehabilitacji, który w 1988 roku ze Szwecji trafił do Polski.
Wieloletnie doświadczenia wdrażania tego systemu pokazały, że ma on ogromny wpływ na przyśpieszenie a niejednokrotnie decyduje o efekcie końcowym kompleksowej rehabilitacji osób z urazem rdzenia kręgowego. Bardzo wczesne wsparcie psychologiczne już podczas pierwszego pobytu osób na oddziale szpitalnym, właściwy dobór ćwiczeń i sprzętu, pozytywne wzorce osobowe instruktorów, działalność informacyjna, aktywne uprawianie wszelkiego rodzaju sportu przez osoby niepełnosprawne mają decydujący wpływ na akceptację własnego ciała, zaistniałej sytuacji i powrót do aktywności.
Adam bardzo odpowiedzialnie i aktywnie włączył się w działania Stowarzyszenia Grupy Aktywnej Rehabilitacji Regionu Lubelskiego. Od 1998 roku z ogromnym zaangażowaniem społecznie pracował w nim. W latach 1998-2007 pełnił funkcję Przewodniczącego Stowarzyszenia.
Był otwarty w stosunku do wszystkich osób z niepełnosprawnością. Dzielił się swoją wiedzą i doświadczeniem. Myślał koncepcyjnie, strategicznie i w proponowanych rozwiązaniach wykorzystywał swoja bardzo różnorodną i bogatą wiedzę techniczną, ale w pełni nakierowaną na potrzeby niepełnosprawnego człowieka. Proponował działania bardzo praktyczne, nowatorskie i efektywne. Starał się pomagać, reagować, szukać rozwiązań wykorzystując zdobycze techniki. Organizował spotkania informacyjne i edukacyjne, brał udział w konferencjach i szkoleniach.
Zabiegał o regularne, stałe prowadzenie zajęć rehabilitacyjnych na sali gimnastycznej, basenie, ale również organizował zajęcia integracyjne.
Zaproponował i wdrożył ideę wyścigów na wózkach inwalidzkich, na których osoby codziennie się poruszają. Początkowo wyścig odbywał się tylko w Janowie Lubelskim. Adam wykorzystał tutaj własne doświadczenia powrotu do sprawności – gdy przy pomocy asekuracyjnej Asystenta, którym był jego Tata pokonywał samodzielnie na wózku z ogromnym wysiłkiem i samozaparciem wyznaczoną bardzo ambitnie trasę dotarcia do pomnika na Porytowym Wzgórzu. W organizację wyścigów angażował Najbliższych – Żonę, Dzieci, Rodzeństwo i Znajomych oraz policję, przedstawicieli władz samorządowych. Pierwszy wyścig został zorganizowany w 1996 roku. Z roku na rok przybywało chętnych do wzięcia w nim udziału. W 2004 roku te imprezy sportowo-integracyjne rozegrane zostały jako Grand Prix Lubelszczyzny w kolejnych miejscowościach naszego województwa: Dęblinie, Tomaszowie Lubelskim, Włodawie.
Rywalizacja sportowa to był dodatkowy czynnik motywujący do systematycznych zajęć rehabilitacyjnych. Ale spotkania podczas wyścigów integrowały środowisko osób z niepełnosprawnościami, wyzwalały wśród uczestników zapał i decyzje do podejmowania i realizacji nowych wyzwań edukacyjnych, zawodowych i zatrudnieniowych.
Jednocześnie Adam sam starał się poszerzać swoją wiedzę i kompetencje by móc powrócić na rynek pracy, stać się niezależnym finansowo, mogącym zapewnić swojej rodzinie realizacje ich marzeń i planów.
W 1996 roku Adam ukończył kurs komputerowy „Księgowość małych firm” a w latach 1996-97 studia podyplomowe w zakresie „Planowania i marketingu” – Uniwersytetu Urban Illinois Z USA realizowane przez Politechnikę Lubelską. Od 2002 roku był Przedstawicielem Regionalnym Fundacji Aktywnej Rehabilitacji. W 2004 roku stał się również czynnym Instruktorem Aktywnej Rehabilitacji. Brał udział w szkoleniach sportowych w Spale, Zamościu. Ale przede wszystkim był osobą pierwszego kontaktu na sali szpitalnej, przy łóżku kolejnej osoby, która doznała urazu rdzenia kręgowego. Jego cechy osobowości – skromność, dyskrecja, kultura osobista, umiejętność słuchania i prowadzenia rozmowy, opanowanie, empatia, komunikatywność przekazu, zdolności przekonywania i skutecznej perswazji, konsekwentność w działaniu tworzyły naturalny wzorzec osobowy i motywację dla wielu osób, które musiały zupełnie przeorganizować swoje życie po wypadku.
Swoje umiejętności teoretyczne i praktyczne w pełni wykorzystywał w swojej dalszej odpowiedzialnej pracy zawodowej dla dobra i poprawy sytuacji osób z niepełnosprawnościami.
W 2000 roku Samorząd Województwa Lubelskiego zaprosił organizacje pozarządowe do współtworzenia Strategii Rozwoju Województwa Lubelskiego. Adam Orzeł zgłosił do niej projekt zadania do realizacji „Ograniczanie barier architektonicznych w obiektach, z których korzystają najczęściej osoby niepełnosprawne” Składał się on z kilku etapów: 1. Wykonania diagnozy potrzeb – monitoringu istniejącej sytuacji przeprowadzanego przez same osoby z niepełnosprawnościami lub wspólnie z ich opiekunami na podstawie ankiety opracowanej przez autora programu, 2. Harmonogramu koniecznych prac i adaptacji, 3. Propozycji montażu finansowego i 4. Zarysu realizacyjnego zadania.
Program został włączony do Strategii, ale środki na realizację były bardzo skromne. Ponieważ uznaliśmy, że zrobienie diagnozy potrzeb jest priorytetowe dla środowiska osób z niepełnosprawnościami – podjęliśmy się w ramach zadania zleconego zrobić I etap programu.
Adam był koordynatorem tego projektu. W wyniku realizacji taka mapa stanu dostępności z dokumentacją zdjęciową została wykonana dla wszystkich miast powiatowych Województwa Lubelskiego przez same osoby z niepełnosprawnościami lub ich opiekunów. W każdym mieście odbyła się dyskusja nad tym dokumentem. W spotkaniach uczestniczyli przedstawiciele organizacji pozarządowych działających na danym terenie i przedstawiciele jednostek i władz samorządowych. W ten sposób proces likwidacji barier architektonicznych został zapoczątkowany. Od mądrości i determinacji przedstawicieli samorządu zależał stopień wykorzystania w praktyce zaleceń tego opracowania. Były to lata 2001 i 2002. Dopiero po 20 latach tego typu działania stały się dobrą praktyką wymuszoną zapisami ustawy o Dostępności. Jest to dokładny przykład wizjonerskiego myślenia i działania Adama Orła – Pioniera Dostępności w naszym regionie.
W Lubelskim Forum Organizacji Osób Niepełnosprawnych – Sejmik Wojewódzki Adam pracował w latach 2000-2006. W czasie swojej pracy podejmował szereg interwencji dotyczących nie tylko barier architektonicznych, ale również dostępności miejskiej komunikacji oraz innych spraw istotnych dla społeczności osób z niepełnosprawnościami w obszarze ochrony zdrowia, rehabilitacji, zaopatrzenia ortopedycznego. Wiele interwencji dotyczyło indywidualnych spraw niepełnosprawnych mieszkańców Lublina i województwa. Tego typu działania nie przysparzają popularności, ale bez ich wskazania nie ma szans na złagodzenie lub likwidację problemu. Adam nie bał się o tym mówić. Bardzo wnikliwie analizował każdy przypadek, odważnie go przedstawiał z właściwym sobie zaangażowaniem i odpowiedzialnością. Nie godził się na powstawanie nowych budowlanych i architektonicznych rozwiązań zawierających elementy niedostępne dla osób z niepełnosprawnościami. Reagował i wskazywał. Wykazując błędy czy niedociągnięcia również proponował rozwiązania, co jest bardzo rzadką praktyką we współczesnej rzeczywistości.
Gdy w 2006 roku otrzymał propozycję udziału w wyborach do Sejmiku Województwa Lubelskiego jako niezależny kandydat – po wielu wahaniach zdecydował się ją przyjąć. Kampania była bardzo krótka, realizowana wyłącznie wolontarystycznymi siłami, bez możliwości prezentacji swojej wizji w programie telewizyjnym. Mimo to wynik był bardzo dobry chociaż niepremiowany mandatem wyborczym – 1165 głosów.
Aktywność społeczną nadal prowadził biorąc aktywny udział jako przedstawiciel LFOON-SW w różnych instytucjach dialogu obywatelskiego: Społecznej Radzie do Spraw Osób Niepełnosprawnych przy Prezydencie Miasta Lublin (2007-2011) i pierwszej Radzie Pożytku Województwa Lubelskiego oraz jako wieloletni członek Zarządu LFOON-SW i później członek Komisji Rewizyjnej naszej organizacji. Każda taka aktywność i obecność na posiedzeniach wymagała od niego nie tylko wysiłku intelektualnego, ale ogromnej, ogromnej mobilizacji fizycznej i czasowej. Na szczęście miał jeszcze jedną pasję – lubił jeździć samochodem. Był wspaniałym kierowcą.
Adam bardzo dużą wagę przykładał do edukacji. Od 2006 roku był wykładowcą Uniwersytetu Medycznego w Lublinie na kierunku Fizjoterapia. Dzielił się ze studentami swoją praktyczną wiedzą zarówno w obszarze upowszechniania prawidłowych technik przenoszenia i asekuracji, profilaktyki i zapobiegania odleżynom u osób z porażeniami i utratą czucia jak i metodami Aktywnej Rehabilitacji. Po pewnym czasie to zadanie edukacyjne przekazał młodszemu koledze też poruszającemu się na wózku.
Od 2002 roku był Pełnomocnikiem regionu lubelskiego Fundacji Aktywnej Rehabilitacji a od 2007 roku Adam Orzeł stał się jej pracownikiem. Został koordynatorem pracy biura tej organizacji w Lublinie i koordynatorem projektów przez nią realizowanych na terenie naszego województwa.
Ta praca dawała mu ogromną satysfakcję. Był w nią ogromnie zaangażowany. Zarówno projekty dotyczące kolejnych etapów metody kompleksowej rehabilitacji poszpitalnej jak i projekty typowo zatrudnieniowe były mu bliskie – bo realizował się w nich zarówno jako Instruktor Aktywnej Rehabilitacji jak i Trener Pracy. Mając tak duże i bogate życiowe doświadczenie po prostu dzielił się nim z innymi. Z ogromną radością i satysfakcją obserwował jak ludzie wychodzą z depresyjnych stanów zobojętnienia i zaczynają życie na nowo z przekonaniem, że można także na wózku żyć bez kompleksów, być aktywnym, niezależnym, samodzielnym i realizować się rodzinnie, towarzysko i zawodowo. Najwięcej radości dostarczał mu program rehabilitacji dzieci, którego uczestnikami są w przeważającej części dzieci i młodzież, które urodziły się z przepukliną oponowo-rdzeniową. Adam miał również swój osobisty wkład w to by ten program zaczął być realizowany.
Cały czas wnikliwie i z uwagą obserwował otaczającą go rzeczywistość. Bardzo emocjonalnie reagował na wszelkie przejawy przemocy i dyskryminacji. Nie godził się na to, że w trakcie konfliktu na granicy z Białorusią cierpią niewinne dzieci. Po wybuchu wojny na Ukrainie udzielił schronienia rodzinie uchodźców, zorganizował zbiórkę powerbanków i innych darów.
Adam zawsze podkreślał, że sukces jest tylko wtedy możliwy, gdy ma się dookoła siebie ludzi podobnie myślących i zaangażowanych. Podkreślał, ze nie udałoby mu się odbudować swojego życia po wypadku gdyby nie kochana Żona i Rodzina oraz wspaniały, profesjonalny, oddany zespól współpracowników.
Adam Orzeł za swoją aktywność, zaangażowanie i ogromną pracę na rzecz innych potrzebujących wsparcia osób:
- w 2003 roku został odznaczony Srebrnym Krzyżem Zasługi,
- w 2007 roku otrzymał Wyróżnienie „Serce dla Serc”,
- w 2009 roku otrzymał Medal Wojewody Lubelskiego,
- w 2013 roku otrzymał Medal Prezydenta Miasta Lublin.
Odejście Adama Orła to ogromna strata dla rodziny, przyjaciół, współpracowników i całego środowiska osób z niepełnosprawnością. Słowa wydają się niewystarczające, aby wyrazić smutek jaki czujemy z powodu śmierci Adama. Swoją postawą i zaangażowaniem wniósł tak wiele dobrego w życie innych. Zostaniesz na zawsze w naszej wdzięcznej pamięci.
Żegnaj Niezwykły Przyjacielu.
Alicja Jankiewicz