„Atypowy” to serial produkcji Netflixa, którego pierwszy sezon wyszedł 11 sierpnia 2017 roku.
Twórcami są Robia Rashid i Seth Gordon. Serial wyreżyserowała Heather Jack. Główną rolę Sama Gardnera gra Keir Gilchrist. Gatunek serialu to komediodramat oraz historie o dorastaniu. Został on wyprodukowany przez Weird Brain, Exhibit A oraz Sony Pictures Television. Serial liczy cztery sezony. Opowiada historie Sama Gardnera – nastolatka w spektrum autyzmu, który jest w ostatniej klasie liceum i postanawia wyrwać się spod skrzydeł nadopiekuńczej matki oraz żyć jak jego neurotypowi rówieśnicy.
W pierwszym sezonie poznajemy Sama oraz jego rodzinę – matkę Elsę, ojca Douga oraz młodszą siostrę Casey. W rodzinie Gardnerów każdy zmaga się z własnymi problemami, ale od początku możemy zauważyć, że Sam niejako trzyma swoją rodzinę razem. Jego siostra ma z matką chłodne stosunki, a rodzice przechodzą ciężki okres w swoim małżeństwie przez to, że Elsa wdała się w romans. Wszystko to wydaje się nie mieć znaczenia, kiedy w grę wchodzi szczęście i dobro Sama. Wtedy możemy zauważyć mobilizację całej rodziny, gdy wspólnie, ale każdy na swój sposób pomagają mu przezwyciężyć to, z czymkolwiek zmaga się w danym momencie swojego życia. Czasami ich pomoc wykracza poza to, czego nastolatek tak naprawdę potrzebuje i staje się ona dla niego przytłaczająca. Nie pozwala mu na samodzielność i przezwyciężenie problemu samemu – do tego posuwa się zazwyczaj jego matka Elsa ze względu na swoją nadopiekuńczość i chęć niesienia wszystkim wokół pomocy. W związku z tym, że lubi ona czuć się potrzebna, wiele razy ogranicza syna w przeżywaniu swojego życia tak jak mu się podob. Myśli, że takim zachowaniem działa dla jego dobra, a tym samym bardzo go krzywdzi i pozbawia pewności siebie, którą budują w nim Casey, Doug oraz jego przyjaciel Zahid. Kiedy Sam postanawia znaleźć sobie dziewczynę oraz robi wiele rzeczy, które zmuszają go do wyjścia ze swojej strefy komfortu, napotyka oczywiście wiele przeszkód i problemów. Jednak przez to, że nie poddaje się i dalej próbuje swoich sił doświadcza w końcu rzeczy, o których kiedyś tylko marzył. Na swojej drodze spotyka Paige, która na początku znajomości w ogóle nie rozumie, co to znaczy być osobą w spektrum przez co naraża się na nieprzychylność młodszej siostry Sama – Casey, która jest wobec brata bardzo opiekuńcza i zawsze stara się go chronić mimo, że wciąż lubi mu dokuczać. Z czasem jednak Paige uczy się wszystkich nawyków Sama oraz jego charakteru, wszystkich rzeczy, które wywołują w nim ataki paniki i niepokój oraz tych, które wzbudzają w nim zachwyt i fascynacje stając się tym samym jedną z najbliższych mu osób oraz jego dziewczyną. Jednym z jej gestów, Którymi pokazuje chłopakowi, jak bardzo jej na nim zależy, jest organizacja balu maturalnego. Troska o to, aby muzyka puszczana była na słuchawkach. Dzięki temu Sam, który nie jest w stanie znieść przebywania w głośnych miejscach, również mógł w balu uczestniczyć.
Przyjaciel Sama – Zahid pracuje razem z nim w sklepie z elektroniką, a w późniejszych sezonach zostaje jego współlokatorem. Jest to jego najlepszy przyjaciel i jedna z najbliższych mu osób spoza rodziny. Mimo, że są oni zupełnie różni i czasem dochodzi między nimi do nieporozumień, ich relacja jest jedną z najbardziej szczerych i wartościowych. Została ukazana jako coś bardzo ważnego i cennego dla głównego bohatera. Zahid jest dla niego wielkim wparciem i niesamowitym kompanem. Towarzyszy mu przez wszystkie sezony, a ich relacja rozwija się i zacieśnia z czasem.
Sam ma dwie pasje – Antarktydę oraz rysunek. Ma on też „swojego” pingwina o imieniu Stumpy. Nastolatek ma na jego punkcie obsesję. Godzinami przesiaduje przed akwarium i obserwuje zwierzę. Jest ono inspiracją do wielu rysunków, prac studenckich oraz mobilizuje Sama do tego, aby spełnił on swoje największe marzenie i wyjechał na Antarktydę – do czego ostatecznie dochodzi w czwartym sezonie. Sam nie jest najłatwiejszą osobą do współżycia. Jest niesamowicie szczery, nie potrafi zrozumieć kiedy wykazać się taktem i podejść do kogoś bardziej empatycznie. Jest też niekiedy bardzo egoistyczny, nie zwraca uwagi na to, z czym mierzą się ludzie w jego otoczeniu. Kiedy coś sobie postanowi bardzo trudno go od tego odwieść. Rzeczy, które wydają się większości niemożliwe dla Sama nie stanowią, żadnej przeszkody. Nie zwraca on uwagi na to ile wymagają poświęceń i zaangażowania. Bardzo często kiedy coś planuje nie zwraca uwagi na to, że przygotowania nie obejmą tylko jego ale także każdego z jego bliskich. Sam angażuje ich w swoje plany nie przyjmując „nie” jako odpowiedzi i nie pytając nigdy nikogo o zdanie. Duża część z jego zachowania to wyuczone schematy, które wyniósł od nadopiekuńczej matki, skupiającej na nim od zawsze swoją całą uwagę i poświęcającej mu wiele z siebie i swojego życia. Jednak matka sama zadbała i dba przez cały czas kiedy ciągną się kolejne sezony, aby Sam wykazywał się większym zrozumieniem i empatią dla innych. Ma to oczywiście skutek i to pozytywny. Przez wszystkie sezony widzimy jak Sam zmienia się i dorasta ucząc się tego jak postępować w wielu nowych dla siebie sytuacjach i relacjach z ludźmi.
Najciekawszy wydaje się sezon trzeci kiedy Sam dostaje się na studia. Na początku jest to dla niego bardzo przytłaczające. Nie chce korzystać z pomocy, jaką uczelnia organizuje dla osób w spektrum, aby udowodnić coś swojej matce. Ma przez to sporo problemów. Spóźnia się na zajęcia, ponieważ jest przyzwyczajony do struktury szkolnej, w której obecne były dzwonki oddzielające lekcje od przerw. Nie daje też rady nadążać podczas pisania notatek, kiedy profesor od etyki nie zgadza się na używanie laptopów. W końcu jednak dochodzi do wniosku, że skorzysta z grup wsparcia. Tam poznaje znajomych, którzy są dla niego dużym wsparciem i często służą mu radą. Serial kończy się wspomnianą wcześniej wyprawą na Antarktydę.
„Atypowy” jest pierwszym serialem młodzieżowym poruszającym temat problemów oraz życia osób w spektrum autyzmu. Jest bardzo wysoko oceniany przez recenzentów. Uważam, że jest to naprawdę ciekawy i przystępny sposób na to aby ludzie, którzy nie mieli nigdy kontaktu z taką osobą poznali istotę tego jak wygląda takie życie, z czym takie osoby się mierzą ale także żeby mogli zrozumieć jak wiele nas wszystkich łączy, ponieważ nieważne, ile różnic jest między nami, prawie wszyscy ostatecznie szukają przede wszystkim miłości, zrozumienia i poczucia celu w swoim życiu.
Myślę, że serial jest warty obejrzenia.
W produkcjach tego typu należy zwracać uwagę przede wszystkim na to, aby z odpowiednim wyczuciem i szacunkiem przedstawić osoby w spektrum. Idealnym rozwiązaniem byłoby po prostu zaangażowanie do roli osób, które faktycznie mogą się z nimi utożsamić. Niestety w tym przypadku tak się nie stało. Twórcy w takim przypadku powinni konsultować odpowiednie odwzorowanie wszystkiego z ekspertami czyli osobami z faktycznym spektrum. Tym sposobem wszystko zostałoby odpowiednio przedstawione tak, aby wartości edukacyjne były na najwyższym poziomie, a ludzie mogliby z takiego serialu wyciągnąć jak najwięcej informacji, które pozwoliłyby na spojrzenie na spektrum autyzmu z szerszej perspektywy i poznanie codziennego życia osób w nim. Działałoby to niewątpliwie na korzyść osób w spektrum. Pozwoliłoby na większe zrozumienie i lepszy odbiór ich przez społeczeństwo ludzi neurotypowych.
Natalia Szewczyk
Materiał powstał w ramach projektu “Promowanie aktywności osób niepełnosprawnych w różnych dziedzinach życia społecznego i zawodowego” realizowanego w okresie 01.09.2022 – 10.12.2022 r. przez Lubelskie Forum Organizacji Osób Niepełnosprawnych – Sejmik Wojewódzki ze środków Województwa Lubelskiego.
UWAGA: Kopiowanie, skracanie, przerabianie, wykorzystywanie fotografii i tekstów (lub ich fragmentów) publikowanych w portalu www.niepelnosprawnilublin.pl, w innych mediach lub innych serwisach informacyjnych wymaga zgody redakcji.