30 października 2025 r. odbyło się szkolenie zorganizowane przez Stowarzyszenie Otwieracz pt. „Kultura Głuchych i język migowy w praktyce”. Spotkanie odbyło się w biurze Otwieracza przy ul. Wojciechowskiej 9a w Lublinie i zgromadziło zainteresowanych tematyką dostępności oraz świadomej komunikacji.
Bezpłatne szkolenie, które odbyło się w godzinach 17:00–19:00, sfinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury w ramach projektu „Wszystko w teatrze”. Organizatorką szkolenia była Justyna Kazek-Góra. Wydarzenie było skierowane przede wszystkim do osób pracujących w sektorze kultury i edukacji, organizacjach pozarządowych i placówkach edukacyjnych, choć otwarte było dla wszystkich zainteresowanych.
Szkolenie poprowadziła Wioletta Stępniak – lektorka polskiego języka migowego (PJM), edukatorka i członkini Stowarzyszenia Otwieracz. Jak zapowiedziała Wiola, jej celem było opowiedzenie o kulturze Głuchych i PJM z perspektywy osoby Głuchej, dla której jest to język ojczysty. Prowadząca podzieliła się swoim doświadczeniem i praktycznymi wskazówkami, które pomogą lepiej zrozumieć świat osób z wadą słuchu oraz budować komunikację bez barier.
Kluczowe tematy spotkania
Centralnym punktem spotkania było wprowadzenie uczestników w tajniki kultury Głuchych, z dokładnym omówieniem jej różnic w stosunku do kultury słyszących. Prowadząca wyjaśniła, dlaczego polski język migowy (PJM) należy traktować jako pełnoprawny, bogaty język, a nie jedynie zestaw gestów. Kluczowym elementem szkolenia było także rozróżnienie i znaczenie zapisu g/Głuchy, które odnosi się do tożsamości kulturowej.
Uczestnicy otrzymali szereg praktycznych wskazówek dotyczących komunikacji bez barier, ucząc się zasad interakcji z osobami Głuchymi i słabosłyszącymi. Poruszono także zagadnienia savoir-vivre, takie jak to, jak poprawnie nawiązać i zerwać komunikację z osobą Głuchą, co jest fundamentem wspierania dostępności w codziennej praktyce i eliminowania typowych nieporozumień.
Kluczowe tematy spotkania
Kluczowym, a zarazem najbardziej angażującym punktem szkolenia była dyskusja na temat codziennych, często ignorowanych barier, które z łatwością mogłyby zostać wyeliminowane. Wiola podkreśliła, że poprawa komfortu życia osób z niepełnosprawnością słuchu często nie wymaga kosztownych inwestycji, lecz zmiany podejścia i precyzji informacyjnej.
Krytyczne obszary wymagające uwagi:
Bezpieczeństwo – wizualny alarm: Sklepy wielkopowierzchniowe i miejsca publiczne rażąco zaniedbują wizualizację komunikatów alarmowych. W przypadku ewakuacji czy ważnych ogłoszeń (np. sytuacja na parkingu), brak tablic i monitorów informacyjnych sprawia, że osoby niesłyszące są całkowicie odcięte od informacji krytycznych dla ich bezpieczeństwa.
Tożsamość i uznanie – prostota formalna: Zwrócono uwagę na absurd braku adnotacji o niepełnosprawności słuchu w dowodach osobistych. Taka informacja, analogiczna do zapisu o konieczności noszenia okularów, znacząco uprościłaby komunikację w sytuacjach formalnych i urzędowych, eliminując potrzebę ciągłego tłumaczenia swojego statusu.
Instytucje kultury – mapowanie wizualne: Same opisy na stronach internetowych instytucji kultury są często niewystarczające. Zaproponowano, by standardem stało się publikowanie zdjęć (tzw. mapowanie wizualne) najważniejszych punktów (kasy, wejścia, toalety, windy). Wizualna instrukcja znacząco zwiększa samodzielność i redukuje stres.
Kultura i kino – precyzja informacji: Standardem powinna stać się pełna i jednoznaczna informacja o audiowizualnej dostępności projekcji, ze szczególnym uwzględnieniem typu udostępnianego tekstu pomocniczego. Niejasne oznaczanie napisów dla osób niesłyszących (zawierających opis dźwięków, np. [szum], [śmiech]) w kontekście do zwykłego tłumaczenia to powszechna bariera, uniemożliwiająca świadome korzystanie z oferty kulturalnej.
Ten segment szkolenia jasno pokazał, że dostępność to nie tylko rampa i winda, ale też odpowiedzialność za komunikację i informację.
Aspekt dostępności
Stowarzyszenie „Otwieracz” zadbało o to, by samo szkolenie było przykładem dbałości o dostępność. Lokalizacja przy ul. Wojciechowskiej 9a była bez barier architektonicznych. Dla osób słabosłyszących zapewniono pętlę indukcyjną, a w ramach warsztatów zademonstrowano jej działanie. Uczestnicy mogli osobiście zapoznać się z tym specjalistycznym sprzętem wspomagającym słuch i wypróbować go, zyskując praktyczną wiedzę nie tylko o teorii, ale i o technicznych aspektach dostępności. Podczas szkolenia poinformowano również, że sprzęt można w Otwieraczu bezpłatnie wypożyczyć.
Kurs PJM dla początkujących
Osoby zainteresowane poznaniem polskiego języka migowego Stowarzyszenie „Otwieracz” informuje, że do połowy listopada trwa nabór na kurs PJM na poziomie A1.
Zgłoszenia należy wysyłać na adres: wiola@otwieracz.org.
Galeria zdjęć
Tekst i foto: Agnieszka C. Gałązka
Materiał powstał w ramach projektu „Wzmacniamy aktywność”
realizowanego w okresie 01.01.2025 r. – 29.02.2028 r.
przez Lubelskie Forum Organizacji Osób Niepełnosprawnych – Sejmik Wojewódzki
Zadanie publiczne jest dofinansowane ze środków PFRON
UWAGA: Pobieranie, kopiowanie i jakiekolwiek inne wykorzystanie treści dostępnych w powyższym materiale wymaga pisemnej zgody LFOON – SW będącego właścicielem serwisu www.niepelnosprawnilublin.pl.