Tegoroczna, piąta już edycja Lubelskich Targów Aktywności Osób Niepełnosprawnych miała miejsce we wtorek 5 grudnia. Miejscem jej przeprowadzenia było, jak co roku, centrum wystawiennicze Targów Lublin przy ul. Dworcowej 11.
Ta cykliczna, otwarta na udział wielu instytucji i inicjatyw reprezentujących osoby niepełnosprawne, impreza rozwija się z roku na rok. Występy artystyczne, wystawy, konferencje oraz rozbudowana część wystawiennicza – wszystko to służy ukazaniu tkwiącego w osobach z wielorakimi niepełnosprawnościami potencjału, integracji środowiska oraz przełamywaniu nieuzasadnionych stereotypów; powyższe zaś cele mogą być realizowane coraz skuteczniej i sprawniej oraz wywierać coraz większy wpływ na dominujące w społeczeństwie postawy wobec niepełnosprawności.
W bieżącym roku wydarzenie, o którym mowa zbiegło się z obchodami jubileuszu 700-Lecia Miasta Lublin oraz z piątą już rocznicą ratyfikacji przez Polskę Konwencji ONZ o Prawach Osób Niepełnosprawnych. Jest więc rzeczą zrozumiałą, iż LTAON musiały przybrać bardziej niż zwykle uroczysty charakter. Odzwierciedlił się on już w toku stanowiącej integralny element targów konferencji. Miło jest mi napisać, iż wśród odznaczonych Medalem 700-Lecia Miasta Lublin instytucji znalazło się Lubelskie Forum Organizacji Osób Niepełnosprawnych – Sejmik Wojewódzki.
Pozostałe spośród odznaczonych organizacji, które ze szczególną determinacją służą osobom niepełnosprawnym, reprezentują Ich interesy i mogą pochwalić się znaczącymi sukcesami w swojej działalności to: Polski Związek Niewidomych Oddział Lubelski, Fundacja Fuga Mundi, Integracyjne Centrum Sportu i Rehabilitacji „Start” w Lublinie, Polskie Stowarzyszenie na Rzecz Osób z Niepełnosprawnością Intelektualną Koło w Lublinie, Fundacja Aktywnej Rehabilitacji FAR, Lubelski Klub Sportowy Głuchych „Spartan”, Klub Sportowy Niewidomych i Słabowidzących „Hetman”, Lubelskie Stowarzyszenie Amazonki, Krajowe Towarzystwo Autyzmu Oddział Lublin, Stowarzyszenie na Rzecz Dzieci i Młodzieży Niepełnosprawnej Ruchowo.
Uhonorowanie organizacji pozarządowych to jeden z wyrazów znaczenia aktywności środowisk osób niepełnosprawnych dla rozwoju lokalnej społeczności. O konstytutywnej dla wizerunku miasta roli tych osób traktował też otwierający konferencję film „Lublin wczoraj i dziś”, podkreślający wagę dokonanego w minionych latach postępu w zakresie lokalnych udogodnień dla niepełnosprawnych, integracji tej kategorii osób ze społeczeństwem, rozwoju placówek terapeutycznych.
Rozpoczęta przez Łukasza Tyzo Inspektora w Ośrodku Informacji Osób Niepełnosprawnych konferencja, w której uczestniczyli m.in. Prezydent Miasta Lublin Krzysztof Żuk oraz Zastępca Prezydenta Miasta Lublin Monika Lipińska była przede wszystkim okazją do moderowanej przez Joannę Olszewską Dyrektora Biura ds Osób Niepełnosprawnych Miasta Lublin debaty „700 lat Miasta i 5 lat Konwencji ONZ o prawach osób niepełnosprawnych w Lublinie – co przed nami”. W gronie debatujących znaleźli się: Agnieszka Zańko Przewodnicząca Społecznej Rady ds Osób Niepełnosprawnych, ks. prof. Witold Janocha Kierownik Katedry Integracji Społecznej Osób z Niepełnosprawnością KUL, Anna Prokopiak adiunkt w Zakładzie Psychopedagogiki Specjalnej UMCS Prezes Fundacji Alpha, Katarzyna Skalska koordynator Zespołu ds Obsługi Osób Niepełnosprawnych UMCS.
Debata stała się pretekstem do podniesienia m.in. formułowanych przez środowisko postulatów. Należą do nich np. oczekiwania finansowe rodzin osób niepełnosprawnych, przełamanie deficytu informacji o możliwości uzyskania wsparcia, pomoc w obszarach edukacji i pracy. W toku dyskusji zdefiniowane zostały główne przyczyny trudności w uzyskiwaniu należnego wsparcia przez wspomnianą kategorię osób: począwszy od braku informacji, przez wielość wymaganych formalności, aż po duże rozdrobnienie instytucji świadczących urzędowo usługi (MOPR, MOPS, PCPR, inne).
Trudności, o których mowa, ulegają zwielokrotnieniu na terenach wiejskich. Równocześnie deficyt informacji przełamywany bywa skutecznie przez wiele organizacji i zrzeszeń, do których należy np. Zrzeszenie Studentów Niepełnosprawnych UMCS Alter Idem.
Wśród zwerbalizowanych w toku debaty oczekiwań i potrzeb niepełnosprawnych znalazły się dotyczące: – zatrudnienia osób niepełnosprawnych, rozwoju modelu mieszkalnictwa chronionego określanego jako model dorosłości, znajdującego wyraz w uznaniu odpowiedzialności osób niepełnosprawnych za całokształt życia społecznego upodmiotowienia tych osób.
Uwaga, z jaką organizatorzy LTAON odnieśli się do możliwości twórczych środowiska znalazła wyraz w częściach: rękodzielniczej i artystycznej imprezy. Pierwsza z nich – to cieszące się ogromnym zainteresowaniem warsztaty rękodzielnicze. O tym zaś, iż prawdziwej sztuce obcy jest podział na pełno- i niepełnosprawność świadczyła galeria prac plastycznych Jacka Zdanowskiego oraz przygotowana przez PFRON wystawa „Sztuka Osób Niepełnosprawnych”. Największą jednak popularnością pochwalić się mogły zespoły muzyczne i teatralny, których występy obserwowane były nawet przez publiczność ulokowaną na wyższych piętrach budynku. Nie zawiodła zatem Fundacja Teatroterapia Lubelska, występująca z fragmentem spektaklu „Opera kartoflana” w reżyserii Marii Pietruszy Budzyńskiej; zachwycały występy Grupy dziecięcej „Iskierki” pod kierunkiem Piotra Mochola oraz młodzieży ze Specjalnego Ośrodka Szkolno-Wychowawczego dla Dzieci i Młodzieży Niesłyszącej i Słabosłyszącej w Lublinie pod kierunkiem Anny Karwackiej-Klepki.
Dzieci z wymienionego wyżej ośrodka miałem także okazję spotkać przy stoisku Fundacji Canituus – propagującej swoją aktywność w ramach części wystawienniczej imprezy. Fundacja Canituus zajmuje się organizowaniem i prowadzeniem zajęć edukacyjnych, rehabilitacyjnych, integracyjnych, rekreacyjnych z udziałem odpowiednio wyszkolonych psów; zaś najmłodszych uczestników SOSW przyciągnęła do stoiska właśnie obecność dwóch sympatycznych i posłusznie wykonujących polecenia zwierząt. O specyfice targów Lublin stanowi w znacznej mierze ich część wystawiennicza, stąd nieco miejsca poświęcić wypada barwnym, obficie wyposażonym i cieszącym się zainteresowaniem zwiedzających (i nabywców) stoiskom.
Przy tradycyjnie bogato udekorowanym stoisku WTZ „MISERICORDIA” nabywać można było wykonane w pracowniach krawieckiej, komputerowej i introligatorskiej piękne kartki świąteczne, choinki i stroiki bożonarodzeniowe, będące wyrobem podopiecznych wtz maskotki i zabawki (w tym szyte w pracowni krawieckiej), produkty z drewna i włóczki (np. czapki). Do szczególnie przyciągających oko stoisk należały także: stolik Lubelskiego Stowarzyszenia Osób Chorych na Padaczkę i Ich Przyjaciół „Drgawka” (produkty wykonane zostały pod kierunkiem Barbary Lisek z własnych funduszy członków stowarzyszenia); Stowarzyszenia Terraz Senioras (które prowadzi m.in. kabaret „Mydło i Powidło”, warsztaty artystyczne, spotkania, szkolenia itp.); WTZ przy Stowarzyszeniu „Źródło” i in.
Specyfiką stolika Lubelskiego Stowarzyszenia JESTEŚMY była obecność – obok materiałów promujących LSJ oraz zaprzyjaźnione Lubelskie Stowarzyszenie Ochrony Zdrowia Psychicznego – także wszystkich czterech tomików autorstwa piszącego te słowa. Książki autora sprzedawała, specjalnie na targi przybyła przedstawicielka Wydawnictwa NORBERTINUM.
Część wystawiennicza targów jednak to dla wielu nie tylko okazja do zakupu świątecznego upominku. Ważną była szansa dotarcia do ofert pracy (np. przy stoisku Fundacji Fuga Mundi oferowano możliwość pracy w zawodach specjalista ds produkcji i obsługi logistycznej, kasjer – sprzedawca i in.; przy stoliku MUP Lublin znaleźć można było oferty pracy z otwartego rynku pracy i dostosowane do potrzeb osób niepełnosprawnych) i szkoleniowych (np. Lubelski Ośrodek Samopomocy przedstawiał oferty 3-miesięcznych, płatnych staży; Fundacja Fuga Mundi proponowała udział w projekcie „Kurs na pracę” oraz szkolenia w zawodach opiekun osób starszych, pracownik obsługi biurowej i in.). Miejski Zespół ds Orzekania o Niepełnosprawności oferował w szerokim zakresie możliwość doinformowania się w kwestiach związanych z orzekaniem, skorzystanie z konsultacji, możność pobierania druków).
To, czego zwiedzający część wystawienniczą targów nie zdołał zapamiętać, to powrócić do Niego mogło dzięki pobranym nieodpłatnie materiałom promocyjnym i poważnym zupełnie publikacjom. Tytułem przykładu wymienię: Poradnik Teleadresowy dla Środowiska Osób Niepełnosprawnych woj. Lubelskiego (edycje z lat 2010, 2011, 2013 i 2016), Informator o placówkach i instytucjach świadczących pomoc osobom z niepełnosprawnością w Powiecie Włodawskim, analogiczną publikację odnoszącą się do Zamościa i Powiatu Zamojskiego, zredagowaną na wzór powyższych publikację podmiotu ukraińskiego (wymienione dotąd publikacje wydane zostały przez Lubelskie Forum Organizacji Osób Niepełnosprawnych – Sejmik Wojewódzki i znalazłem je przy stoliku LFOON-SW). Wartościowe publikacje pobrać można było zresztą przy wielu innych stolikach, by wspomnieć tylko o – jak zawsze interesującym – Magazynie „Integracja” dostępnym przy stoliku Agencji Zatrudnienia Fundacji Fuga Mundi.
Piszącemu te słowa nie udało się dotrzeć do wszystkich stoisk; podam natomiast, iż – jak poinformowano mnie przy stoisku Urzędu Miasta Lublin Biura ds Osób Niepełnosprawnych – było ich w roku bieżącym 82. Szeroka oferta szkoleniowa i doradcza, możność nawiązania bezpośredniego kontaktu z instytucjami pozostającymi w służbie osób niepełnosprawnych, otrzymania oferty pracy lub dokonania zakupu – to konkretne środki, dzięki którym potencjał osób niepełnosprawnych rośnie, nie tylko w oczach uczestników LTAON, ale przede wszystkim w odczuciach będących faktycznym podmiotem targów przedstawicieli całego środowiska.
Można żywić nadzieję, iż – także dzięki takim imprezom, jak LTAON – osoby z niepełnosprawnościami nie tylko nie będą postrzegane w przyszłości poprzez pryzmat swoich ograniczeń, ale znajdą efektywne warunki do własnego rozwoju na miarę godności osoby ludzkiej. Na zakończenie dodać wypada, iż Lubelskie Targi Aktywności Osób Niepełnosprawnych organizowane były przez Prezydenta Miasta Lublin, zaś udział w nich wzięło ponad tysiąc osób.
Zygmunt Marek Miszczak