W dniach 9 i 10 października 2025 r. Katedra Pedeutologii i Edukacji Zdrowotnej była gospodarzem Ogólnopolskiej Konferencji Naukowej „Zdrowa Szkoła – Zdrowy Uczeń. W trosce o zdrowe relacje”, która odbyła się w Instytucie Pedagogiki UMCS przy ul. Głębokiej 43.
Była to już czwarta odsłona zapoczątkowanego w 2008 roku cyklu, a jej tegoroczna edycja, dofinansowana została ze środków budżetu państwa, przyznanych przez Ministra Nauki w ramach Programu „Doskonała nauka II”. Dwudniowe wydarzenie, łączące prelekcje online z debatami eksperckimi na żywo, zdefiniowało holistyczne podejście do zdrowia w edukacji. Konferencja odbyła się pod Patronatem Honorowym Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego dr. inż. Marcina Kulaska, Rektora UMCS prof. dr. hab. Radosława Dobrowolskiego, Prezydenta Miasta Lublina dr. Krzysztofa Żuka, Lubelskiego Kuratora Oświaty Tomasza Szabłowskiego oraz Lubelskiego Samorządowego Centrum Doskonalenia Nauczycieli. Patronat medialny sprawowały Polskie Radio Lublin, TVP3 Lublin i Akademickie Radio Centrum.
Mapa wyzwań współczesnej edukacji
Konferencja objęła wyjątkowo szerokie spektrum problematyki, a obszary tematyczne odzwierciedlały najpilniejsze wyzwania, przed jakimi stoi polska oświata. Dyskusje i sesje skupiły się na analizie szkoły wobec zmian społecznych, badając skutki edukacji zdalnej i oddziaływanie środowisk pozaszkolnych na rozwój młodzieży. Kluczowym elementem było omówienie zaburzonego poczucia bezpieczeństwa uczniów w obliczu pandemii i sytuacji geopolitycznej.
Równolegle prowadzono sesje dotyczące zdrowia psychospołecznego i profilaktyki, akcentując potrzebę ochrony zdrowia psychicznego i społecznego zarówno uczniów, jak i nauczycieli, oraz wspierania zasobów osobistych młodzieży. W tym kontekście szczegółowo przeanalizowano zagadnienia przeciwdziałania zachowaniom ryzykownym, przemocy rówieśniczej oraz prawnych aspektów działań antyprzemocowych. Ważne miejsce zajęła tematyka edukacji zdrowotnej, jej obszarów i niezbędnych kompetencji nauczycieli. Podkreślano również rolę mediów w profilaktyce i wyzwaniach związanych z mediami społecznościowymi w życiu młodzieży, a także kompetencje kadry pedagogicznej wobec dynamicznych wyzwań współczesnego świata. Fundamentalna była kwestia dostępności, której wagę podkreślono hasłem „Nic o nas bez nas”. Konferencja dowiodła, że zdrowa szkoła to dziś przede wszystkim szkoła włączająca, świadoma i adaptująca się do dynamicznie zmieniającej się rzeczywistości.
Cyfrowe horyzonty i kulturowe wyzwania
Inauguracyjny dzień Konferencji, 9 października, poświęcony był przede wszystkim nowoczesnym narzędziom wsparcia edukacji zdrowotnej. W realizowanym w sekcji online pod moderacją dr hab., prof. UR Marty Wrońskiej mówiono o spojrzeniu na zdrowie przez pryzmat współczesnych mediów i wyzwań społecznych.
Osią debaty kulturowej stało się wystąpienie dr hab., prof. APS Bernadety Szczupał i mgr Julii Serwy, które w prelekcji „Tatuaż jako forma modyfikacji ciała, kreowania tożsamości oraz sposób komunikacji społecznej w opinii młodzieży” uzmysłowiły, że zdrowie psychiczne młodzieży jest nierozerwalnie związane z ekspresją wizualną i poszukiwaniem tożsamości. Równie ważny był apel dr. hab., prof. UAM w Poznaniu Wojciecha Otto, który podkreślił terapeutyczny potencjał filmu w procesie wychowania i edukacji:
„Filmoterapia świadomie wykorzystywana np. w pracy z osobami z niepełnosprawnością intelektualną może przynieść ogromne rezultaty. Coś, co jest istotą kina i od czego powinno się zacząć to to, że oglądając film jednocześnie przechodzimy dwa procesy: proces projekcji i proces identyfikacji. (…) Filmoterapia jest takim narzędziem, które stosuje się nie dość często. Z mojej praktyki codziennej, czyli pracy w WTZ, w której wykorzystuję elementy filmoterapii wynika, że możemy ją podzielić na dwa rodzaje: filmoterapię bierną, która ogranicza się do korzystania z kultury filmowej i filmoterapię czynną polegającą na udziale w realizacji filmów. (…) Film jest niezwykle przydatny i tylko życzyć sobie, żeby pracując z osobami z niepełnosprawnościami (…) wykorzystywać go jak najczęściej i jak najbardziej świadomie”.
O cyfrowej higienie mówił dr Piotr Szarszewski z Politechniki Koszalińskiej, analizując efektywność polskich kampanii społecznych dotyczących cyberbezpieczeństwa. Z kolei mgr Martyna Justyńska, mgr Anna Majewska Owczarek i dr Aleksandra Sieczych-Kukawska zamknęły sekcję tematem ekologii i konsumpcjonizmu, pokazując, że twórczość plastyczna to narzędzie budowania świadomości ekologicznej u najmłodszych.
Debata o dostępności i zasada „Nic o nas bez nas”
Drugi dzień, 10 października, skoncentrował się na bezpośrednim dialogu i praktycznych aspektach zdrowej szkoły, ze szczególnym uwzględnieniem dostępności. Kulminacyjnym punktem była Debata ekspercka, podczas której z ważnym przesłaniem wystąpił Łukasz Lewicki wiceprezes Lubelskiego Forum Organizacji Osób Niepełnosprawnych – Sejmik Wojewódzki.
W swoim wystąpieniu zatytułowanym „Nic o nas bez nas” – jak LFOON wspiera zdrową szkołę?”, położył nacisk na konieczność współtworzenia rozwiązań przez samych zainteresowanych. Jego słowa stanowią esencję współczesnego podejścia do włączania:
„Niepełnosprawność jest złożona. Osoby z różnymi typami niepełnosprawności mają różne potrzeby, w związku z czym konieczny jest sam kontakt z osobami z niepełnosprawnościami po to, żeby było to jak najbardziej efektywne, gdy na przykład wdrażamy jakąś innowację na poprawę dostępności edukacji. (…) Dostępność jest procesem, który na każdym etapie powinny współtworzyć osoby z niepełnosprawnością.”
To mocne podsumowanie uwypukliło fakt, że zdrowa szkoła musi być miejscem, gdzie każdy uczeń czuje się widziany i wysłuchany. Postulat, by nie tylko „robić dla”, ale przede wszystkim „robić z” osobami z niepełnosprawnościami, stał się głównym wnioskiem kończącym udaną konferencję na UMCS. Wydarzenie to dostarczyło nie tylko wiedzy, ale przede wszystkim inspiracji do budowania szkół, które są zdrowe w pełnym, psychospołecznym i architektonicznym wymiarze.
Warsztaty: rozwój kompetencji i dobrostan
Konferencji towarzyszył bogaty program warsztatowy, w ramach którego Uczestnicy mogli dowiedzieć się, jak zadbać o dobrostan i dobry sen, jak odreagować emocje lub rozwijać talenty. Odbyły się także warsztaty z emisji głosu, zaburzeń przetwarzania słuchowego oraz warsztat kreatywny z Sylwią Błach – autorką kryminałów i thrillerów.
Wśród nich na szczególną uwagę zasługuje sesja artystyczna „Obrazy Strukturalne – Sztuka Odczytywania i Wyrażania Emocji”. Sesja była skierowana do wszystkich zainteresowanych, niezależnie od ich dotychczasowego doświadczenia artystycznego. Uczestnicy mieli okazję wspólnie tworzyć obrazy strukturalne inspirowane emocjami, z wykorzystaniem materiałów z recyklingu. Poznali techniki tworzenia struktur na płótnie oraz nauczyli się kreatywnie wykorzystywać niepotrzebne materiały. Spotkanie było również przestrzenią do refleksji nad emocjami i dyskusji na temat ich przelewania na obraz. Każdy uczestnik stworzył unikalne dzieło, które zabrał ze sobą.
Wszystkie niezbędne materiały zostały zapewnione. Uczestników zachęcono do przyniesienia własnych przedmiotów nadających się do recyklingu (np. fragmentów tkanin, koronek, guzików, kartonów, sznurków), co dodatkowo wzbogaciło proces twórczy.
Warsztaty poprowadzili Maria Wójcik i Radosław Jarecki z Pedagogicznej Biblioteki Wojewódzkiej im. KEN w Lublinie.
Podsumowanie i perspektywy
Dwa dni intensywnych obrad, dyskusji i wymiany doświadczeń pokazały, jak palącym problemem i wielowymiarowym zagadnieniem jest zdrowie psychiczne młodych ludzi i wsparcie dla środowiska szkolnego. Wyjątkową atmosferę dialogu, otwartości i troski o młode pokolenie, która towarzyszyła spotkaniu, podkreśliła dr Anna Bieganowska-Skóra, kierownik projektu:
„Można śmiało powiedzieć, że Konferencja nie tylko udała się, ale zakończyła sukcesem. Gościliśmy przedstawicieli 29 ośrodków akademickich z całej Polski oraz reprezentantów 20 stowarzyszeń, instytucji czy organizacji, które działają na rzecz uczniów, nauczycieli i ich szeroko rozumianego zdrowia. Wysłuchaliśmy ok. 80 wystąpień, mieliśmy do wyboru bardzo ciekawe warsztaty. Wszystko to w wyjątkowej atmosferze dialogu, otwartości i troski o nasze młode pokolenie. Okazało się, że dwa dni obrad to zdecydowanie za mało, żeby rozstrzygnąć i przedyskutować wszystkie kwestie. Dlatego Uczestnicy Konferencji żegnając się wyrażali nadzieję, że kolejne spotkanie odbędzie się niebawem.”
To właśnie ta jednomyślna opinia, że dwa dni obrad to zbyt krótki czas na wyczerpanie tematu, jest najlepszym dowodem na sukces przedsięwzięcia i jednocześnie zwiastunem kontynuacji. Uczestnicy, żegnając się, wyrazili silną wolę spotkania się ponownie, co stanowi najlepszą rekomendację dla organizatorów.
Galeria zdjęć
Tekst i foto: Agnieszka C. Gałązka
Foto z warsztatów artystycznych: Magdalena Smyl
Materiał powstał w ramach projektu „Wzmacniamy aktywność”
realizowanego w okresie 01.01.2025 r. – 29.02.2028 r.
przez Lubelskie Forum Organizacji Osób Niepełnosprawnych – Sejmik Wojewódzki
Zadanie publiczne jest dofinansowane ze środków PFRON
UWAGA: Pobieranie, kopiowanie i jakiekolwiek inne wykorzystanie treści dostępnych w powyższym materiale wymaga pisemnej zgody LFOON – SW będącego właścicielem serwisu www.niepelnosprawnilublin.pl.