Uroczystość przyznania Odznaki Honorowej „Za Zasługi dla Ochrony Praw Człowieka” śp. Janowi Arczewskiemu

“Panie Rzeczniku, Szanowne Panie i Panowie, przypadł mi zaszczyt przybliżenia Państwu niezwykle wrażliwego, mądrego Człowieka, psychologa, poety, twórcy i jedynego pracownika telefonu zaufania dla osób niepełnosprawnych – funkcjonującego przez 37 lat, aktywnego członka lubelskiego środowiska osób z niepełnosprawnościami – świętej pamięci Jana Arczewskiego.

Jan Arczewski urodził się 63 lata temu, 20 lipca 1960 roku w małej wiosce na Podlasiu w Łysowie koło Łosic. Był najmłodszym dzieckiem w rodzinie. Jego rozwój fizyczny był trochę inny, niż pozostałej szóstki rodzeństwa. Zaczął chodzić dopiero, gdy miał 2 lata. Często się potykał, przewracał i nie mógł się podnieść. Zaniepokojeni rodzice zaczęli szukać przyczyny i ratunku u wielu lekarzy. Koszty wizyt lekarskich były bardzo wysokie. Tata był właścicielem gospodarstwa rolnego a rolnicy i ich rodziny nie mieli ubezpieczenia zdrowotnego. Po ujawnieniu się choroby syna musiał podjąć pracę, jako portier/wartownik w państwowym przedsiębiorstwie, by w ten sposób uzyskać prawo do bezpłatnej opieki lekarskiej. Po wielu wizytach lekarskich, pobycie w szpitalach w Łosicach i Warszawie – Jankowi w wieku 5 lat postawiono diagnozę: rdzeniowy zanik mięśni – choroba nieuleczalna, postępująca, maksymalny czas życia 30 lat.

Mając niecałe 6 lat przestał chodzić. Ale ta sytuacja nie wycofała go z aktywności. Był bardzo inteligentnym dzieckiem, miał wiele pasji i zainteresowań, ogromną wytrwałość, upór, chęć poznawania świata i ludzi.

Miał wspaniałych kochających rodziców. Po latach w 2004roku właśnie im dedykował swój tomik poezji „Przemyślenia o i za człowieka”.

Przy pomocy rodziny i rówieśników, którzy w różny sposób pomagali mu dostać się do szkoły: furmanką, na ramie roweru, na barana, sankami, ukończył szkołę podstawową, która znajdowała się 2 kilometry od rodzinnej wsi. Następnym etapem jego edukacji była szkoła zawodowa w Konstancinie – Chylicach. Ukończył ją, jako Introligator-pamiątkarz. Naukę kontynuował dalej w liceum. Maturę zdał w liceum w Zakopanem-Kuźnicy w 1979 roku. Na wysłane do wielu uczelni podania o przyjęcie na studia, w których informował o swojej niepełnosprawności, tylko Katolicki Uniwersytet Lubelski zaprosił go na egzaminy. Dostał się na psychologię na Wydziale Filozofii. Podczas studiów mieszkał w wieloosobowym pokoju w Domu Pomocy Społecznej na ulicy Głowackiego. Na zajęcia codziennie dowozili go i wnosili koledzy z uczelni. Z wieloma z nich, późniejszymi profesorami tej i innych szkół wyższych, nie tylko lubelskich, utrzymywał wieloletni serdeczny kontakt. W roku 1984 uzyskał tytuł magistra psychologii.

Mieszkał nadal w domu pomocy społecznej i szukał pracy. W jednym z wywiadów prasowych powiedział: „Po skończeniu studiów nie chciałem być rencistą. Marzyłem o pracy w wyuczonym zawodzie. Ale wszędzie odpowiadano mi, że człowiek ze znacznym zniekształceniem fizycznym nie może być pedagogiem”.

Gdy dowiedział się, że w Domu Pomocy Społecznej „Kalina” chcą zatrudnić psychologa zawalczył o to miejsce. Zaproponował swoją kandydaturę i dodatkowo złożył ofertę poprowadzenia telefonu zaufania dla osób niepełnosprawnych. W tym domu zamieszkał.

W dziewięciometrowym, jednoosobowym pokoju od maja 1986 roku przez 37 lat prowadził telefon zaufania dla osób niepełnosprawnych.

Oficjalnie telefon funkcjonował od poniedziałku do piątku w godzinach 9-16. Ale w praktyce – często we wszystkie dni tygodnia, nawet do godziny 22. Był jedynym pracownikiem tego telefonu, sam dbał o jego reklamę i wszelkie informacje o działalności. Poprzez telefon udzielał pomocy psychologicznej, przekazywał informacje o sposobach rozwiązywania problemów socjalno-bytowych, interweniował w sprawach trudnych i towarzyszył w samotności osobom niepełnosprawnym. Od początku istnienia telefonu przeprowadził ponad 100 tys. rozmów telefonicznych. Nie korzystał nigdy w swojej pracy ze zwolnienia lekarskiego. Gdy sytuacja tego wymagała osoby szukające wsparcia odwiedzały go w pokoju W pierwszych latach, kiedy Jan był sprawniejszy nawet sam bywał z wizytą u osób potrzebujących pomocy. Potem, gdy choroba postępowała i praktycznie nie mógł się zupełnie samodzielnie poruszać a tylko ruszał prawą dłonią – głównie to były rozmowy telefoniczne, sms, maile.

Dodatkowo był w Domu Pomocy Społecznej „Kalina” koordynatorem praktyk studentów pedagogiki, psychologii, pielęgniarstwa, fizjoterapii, rehabilitacji i służb społecznych. Zapoznawał praktykantów z placówką, ustalał harmonogram, koordynował pracę, tłumaczył i uczył zasad i specyfiki kontaktu z osobami starszymi i niepełnosprawnymi, oceniał i pisał opinie. Był sumienny, obowiązkowy, opanowany i bardzo, bardzo wymagający. Uczył zdyscyplinowania, empatii, odpowiedzialności, szacunku dla osób starszych i niepełnosprawnych. Przekazał swoja osobistą praktyczną wiedzę wielu osobom, które potem pracowały w organizacjach, ośrodkach i instytucjach pomocy społecznej.

Zorganizował również grupę wolontariuszy w dwóch domach pomocy społecznej. Jej uczestnicy wychodzili z mieszkańcami domu na zakupy, czytali im książki, prasę lub rozmawiali. Liczyła ona nawet po 40 – 60 osób. Za swoją pracę jej członkowie byli wielokrotnie wyróżniani w konkursach na Wolontariuszy Roku Lubelszczyzny /w latach 2004-2010/.

Pan Jan był osobą spokojną, pogodną, pedantyczną, o specyficznym poczuciu humoru. Był bardzo inteligentny i oczytany. Bardzo lubił rozwiązywać krzyżówki i był w tym mistrzem. Ciekawili go ludzie i świat. Wspólnie z kolegą w czasie urlopu podróżowali koleją, samolotem i na „pieszo” po Polsce i świecie. Razem pokonali w kolejnych latach trasę z Biecza do Częstochowy, z Roztocza do Konstancina, odwiedzili nauczycielkę Jana z liceum w Kuźnicach w Czarnym Dunajcu, wychowawczynię w Konstancinie. Byli we Francji, Watykanie i w Fatimie.

Jan wiedział, jak ważną dla jego życia jest odpowiednia dieta i zdrowa żywność. Realizacja w każdym z tych obszarów musiała być zawsze dokonywana przy pomocy i przy współudziale drugiej osoby. Zawsze potrafił znaleźć życzliwe osoby i współtowarzyszy. Miał bardzo duże grono znajomych i przyjaciół. Pamiętał każdy gest pomocy i życzliwości w stosunku do swojej osoby. Był za nie wdzięczny. Z pietyzmem pielęgnował dawne i nowe kontakty ze szczerymi osobami. Pamiętał o urodzinach, imieninach, życzeniach świątecznych. Przypominały o tym wysyłane przez niego przy pomocy wolontariuszy i zaprzyjaźnionych osób kartki. Bywało ich nawet ponad 200. Pamiętał o bliskich Osobach, które odeszły. Wolontariusze w jego imieniu uczestniczyli w pogrzebie i dbali o groby.

Kształtował i rozwijał swoją życiową aktywność na wielu płaszczyznach. Był autorem książki „Widzę Cię Człowieku” (1999), albumu „Życzenia Ojca Świętego do Rodaków 25 lat Pontyfikatu” (2003), tomików poezji „Przemyślenia o i za człowieka” (2004), ,,Krzyk serca” (2008). Jego wiersze ukazały się również w almanachu poezji religijnej „A duch wieje kędy chce” (2006). Przez wiele lat w różnym okresie czasu był felietonistą czasopism „Los” i ,,Integracja”.

Był człowiekiem wielkiej wiary i starał się naśladować Chrystusa w służbie drugiemu człowiekowi.

W 1989 roku za swoje bezinteresowne zaangażowanie w pomoc innym otrzymał medal „Serce dla Serc”.

W następnych latach był wielokrotnie wyróżniany i doceniany w obszarze pomocy społecznej, służby człowiekowi, edukacji czy osiągnięć artystycznych:

• 1997 – Wyróżnienie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej;
• 1998 – Laureat konkursu o tytuł „Społecznika Roku”;
• 1998 – Wyróżnienie Stowarzyszenia Przyjaciół Integracji;
• 1999 – Tytuł „Człowieka roku 1998 Lubelszczyzny”;
• 1999 – Srebrny Medal Prezydenta Miasta Lublin;
• 2000 – Medal Unii Lubelskiej;
• 2003 – Wyróżnienie Lubelskiego Forum Organizacji Osób Niepełnosprawnych dla szczególnych osób w środowisku osób z niepełnosprawnościami;
• 2004 – Srebrny Krzyż Zasługi;
• 2004 – Laureat galerii „10”;
• 2004 – Laureat Plebiscytu „Człowiek bez barier”, organizowanego przez Stowarzyszenie Przyjaciół Integracji;
• 2005 – II miejsce w konkursie poetyckim „O złote gęsie pióro” w Białej Podlaskiej;
• 2005 – Tytuł „Przewodnika po życiu”, przyznanym przez Diecezjalne Centrum Młodzieży KSM w Lublinie;
• 2005 – Nominacja w plebiscycie o „Złotą Kropkę” w kategorii „Człowiek Roku”, organizowanym przez „Dziennik Wschodni”;
• 2005 – I miejsce w Ogólnopolskim Konkursie Poetyckim Mieszkańców Domów Pomocy Społecznej, organizowanym przez DPS im. Matki Teresy z Kalkuty w Lublinie;
• 2005 – Nominacja do nagrody „TotusTuus”;
• 2006 – Wyróżnienie w konkursie „Jednego wiersza” w Janowie Lubelskim;
• 2006 – Medal Wojewody Lubelskiego;
• 2006 – Wyróżnienie Fundacji Polcul;
• 2007 – List Gratulacyjny Wojewody Lubelskiego z okazji Dnia Pracownika Socjalnego;
• 2007 – Wyróżnienie w konkursie „Barwy Wolontariatu”;
• 2008 – wyróżnienie Prezydenta Miasta Lublin;
• 2009 – wyróżnienie w Ogólnopolskim Konkursie Poetyckim i Plastycznym o statuetkę Apostoła Narodów w Świdniku;
• 2009 – Honorowa Odznaka Polskiego Związku Emerytów, Rencistów i Inwalidów;
• 2009 – III miejsce w Ogólnopolskim Konkursie Poetyckim Mieszkańców Domów Pomocy Społecznej, organizowanym przez DPS im. Matki Teresy z Kalkuty w Lublinie;
• 2009 – Dyplom uznania Kolegium Pracowników Służb Społecznych w Lublinie;
• 2009 – II miejsce w konkursie Poezja w Prozie Życia Niepełnosprawnych, organizowanym przez Lubelskie Forum Organizacji Osób Niepełnosprawnych;
• 2016 – Laureat nagrody Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej „Dla Dobra Wspólnego”;
• 2016 – Medal Prezydenta Miasta Lublin;
• 2017 – Nagroda Angelus w kategorii Służba Publiczna;
• 2017 – Nagroda „TotusTuus” Fundacji Dzieło Nowego Tysiąclecia;
• 2017 – Medal 700-lecia Miasta Lublin;
• 2022 – Medal Zasłużony dla Miasta Lublin;
• 2023 – Medal Komisji Edukacji Narodowej.