Społeczne Rady do Spraw Osób Niepełnosprawnych są organami opiniodawczo-doradczymi powoływanymi przy Starostach/powiatowe/ i Marszałkach/wojewódzkie/
Zakres ich działania określa:
Ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 roku o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych.
Szczegóły dotyczące sposobu powoływania i odwoływania członków Rady, obowiązki Przewodniczącego Rady oraz częstotliwość posiedzeń zapisane są w:
Rozporządzeniu Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 25 marca 2003 roku w sprawie organizacji oraz trybu działania wojewódzkich i powiatowych społecznych rad do spraw osób niepełnosprawnych.
Na terenie Województwa Lubelskiego funkcjonują 24 Powiatowe i Wojewódzka Rada do Spraw Osób Niepełnosprawnych.
Powiatowe rady składają się z 5 osób. Członków powiatowych rad powołuje i odwołuje starosta. Wyboru dokonuje spośród kandydatów zgłoszonych przez działające na terenie danego powiatu organizacje pozarządowe oraz spośród przedstawicieli jednostek samorządu terytorialnego.
Kadencja powiatowych społecznych rad do spraw osób niepełnosprawnych trwa 4 lata. Rady wybierają przewodniczącego spośród swoich członków, jego kadencja trwa rok. Członek rady może zostać odwołany na swój wniosek, na wniosek organizacji lub organu, które zgłosiły jego kandydaturę lub na wniosek starosty, po zasięgnięciu opinii organizacji lub organu, które zgłosiły kandydaturę danej osoby.
Do zakresu działania powiatowych rad należy:
- inspirowanie przedsięwzięć zmierzających do:
- integracji zawodowej i społecznej osób niepełnosprawnych;
- realizacji praw osób niepełnosprawnych;
- opiniowanie projektów powiatowych programów działań na rzecz osób niepełnosprawnych;
- ocena realizacji programów;
- opiniowanie projektów uchwał i programów przyjmowanych przez radę powiatu pod kątem ich skutków dla osób z niepełnosprawnościami.
Posiedzenia Rady powinny odbywać się co najmniej raz na kwartał. Zwołuje je Przewodniczący Rady z własnej inicjatywy, bądź na wniosek co najmniej połowy członków prezydium Rady lub na wniosek co najmniej 1/3 liczby członków Rady.
Zgodnie z Ustawą o pomocy społecznej i Ustawą o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych powiat jest tym szczeblem samorządu terytorialnego, do zadań którego należą główne działania na rzecz osób z niepełnosprawnościami.
Powiat ma między innymi obowiązek opracowywania i realizacji powiatowego programu działań na rzecz osób niepełnosprawnych. Program ten powinien dotyczyć: rehabilitacji społecznej, rehabilitacji zawodowej i zatrudniania oraz przestrzegania praw osób z niepełnosprawnościami…
Program taki powinien być podstawowym narzędziem planowania powiatowych działań wpierających osoby z niepełnosprawnościami. Powinien on być także zgodny z powiatową strategią rozwiązywania problemów społecznych. Sam program powinien być opracowywany we współpracy z lokalną administracją, instytucjami działającymi na rzecz niepełnosprawnych oraz organizacjami pozarządowymi. Program powinien identyfikować potrzeby osób z niepełnosprawnościami, planować działania na ich rzecz zgodnie ze szczegółowym harmonogramem oraz określać wysokość środków finansowych niezbędnych do jego realizacji. Starosta powinien corocznie sprawozdawać się z realizacji programu.
Organizacje społeczne, a w szczególności organizacje działające na rzecz osób z niepełnosprawnościami zainteresowane udziałem w posiedzeniach Rady, właściwej ze względu na zasięg ich działania, mogą wystąpić z wnioskiem o powiadamianie o terminach i przedmiocie posiedzeń rady.
Na posiedzenia Rady, na których omawiane będą w szczególności problemy dotyczące :
- integracji zawodowej i społecznej osób niepełnosprawnych;
- oraz realizacji praw osób niepełnosprawnych;
mogą być zapraszani, w celu prezentacji stanowiska w omawianych sprawach, przedstawiciele nauki oraz innych organów, organizacji i instytucji niereprezentowanych w radzie.
Rady mogą pełnić istotną rzeczniczką dla środowiska rolę jeśli członkowie społecznych Rad są :
- zaangażowani i aktywni w wykonywaniu swej społecznej funkcji;
- znają: zapisy Konwencji ONZ o prawach osób niepełnosprawnych (Konwencja ONZ o prawach Osób Niepełnosprawnych jest zapisem standardów , które maja zapewnić pełne i równe korzystanie z praw człowieka i podstawowych wolności przez osoby z niepełnosprawnościami na równi ze wszystkimi innymi obywatelami) i treść innych istotnych dla środowiska osób z niepełnosprawnościami ustaw;
- mają wsparcie ze strony organizacji lub instytucji delegujących ich do składu rady.
Bardzo istotne jest dla działań rady by przez cały okres jej kadencji był:
- autentyczny, rzeczywisty kontakt ze Starostą;
- trwałe ,efektywne wsparcie funkcjonalne od osób wyznaczonych przez starostę do obsługi rady;
- dostęp do aktualnych informacji dotyczących realizacji powiatowego programu działań na rzecz osób niepełnosprawnych oraz stopnia wdrażania na terenie powiatu: Konwencji , Ustawy o zapewnieniu dostępności dla osób ze szczególnymi potrzebami., Ustawy o dostępności cyfrowej , programów z Funduszu Solidarnościowego i Programu Dostępność Plus;
- praktyczna współpraca z pełnomocnikami do spraw dostępności.
Istotnym zagadnieniem dotyczącym funkcjonowania rady jest:
- komunikacja wewnętrzna i zewnętrzna rady;
- informacja o pracach rady.
Wyodrębniony moduł na stronie internetowej starostwa powiatowego zawierający:
- Zarządzenie Starosty o powołaniu Rady;
- informacje o członkach Rady z notatką o organie delegującym;
- funkcyjny mail przewodniczącego Rady;
- protokóły z posiedzeń Rady;
- informacje teleadresowe do osoby upoważnionej do kontaktów z Radą;
daje skuteczną możliwość wzmocnienia efektywności działalności Rady.
Rady powinny stanowić łącznik pomiędzy środowiskiem osób z niepełnosprawnościami a samorządem .Ich opinie powinny stymulować rozwój inicjatyw na rzecz środowiska osób z niepełnosprawnością i działań niwelujących bariery w osiąganiu przez osoby z niepełnosprawnościami samodzielności, niezależności i aktywności Jako niezależny organ powinny prowadzić monitoring programów i projektów samorządu realizowanych na rzecz tej społeczności (szczególnie w 2 ostatnich latach samorządy uzyskały środki na realizację takich programów jak: opieka wytchnieniowa, asystent osoby z niepełnosprawnością, opieka wytchnieniowa, usługi transportowe).
Ich opinie i sugestie powinny dla mądrego, odpowiedzialnego samorządu stanowić podstawę w projektowaniu kierunków działań na rzecz środowiska osób z niepełnosprawnościami.
Alicja Jankiewicz