W środę, 26 lutego 2025 r. w Centrum Kultury w Lublinie, w ramach gościnnej sceny Teatru Centralnego odbył się spektakl „Nieposkromienie” autorstwa Artura Pałygi, w reżyserii, choreografii i scenografii Marii Pietruszy-Budzyńskiej. Po spektaklu, w księgarni "Dosłowna" miało miejsce spotkanie z twórcami i aktorami, które poprowadził Paweł Passini.
Spektakl, wzbogacony o muzykę Piotra Kiliańskiego zaprezentował zespół aktorów Teatroterapii Lubelskiej – wyjątkowej grupy, której członkowie doświadczają niepełnosprawności.
Sztuka stanowi współczesną adaptację klasycznego dzieła Williama Szekspira „Poskromienie złośnicy”. Porusza ważne tematy związane z niepełnosprawnością, miłością, seksualnością i społecznymi ograniczeniami, wprowadzając widzów w głęboki, wielowymiarowy świat.
Od pierwszych scen, widzowie zostają wciągnięci w niezwykłą podróż, która łączy elementy klasycznej komedii z tematami aktualnymi i bardzo ważnymi społecznie. Artur Pałyga, inspirując się klasyką skonfrontował szekspirowskie wątki ze współczesną rzeczywistością osób z niepełnosprawnościami w XXI wieku. Spektakl więc, nie tylko zadaje pytanie o granice wolności i autonomii, ale też konfrontuje postaci z realnymi problemami, przed którymi stają dzisiejsze „Katarzyny”.
Bohaterowie
Bohaterka Kasia (w tej roli Weronika Stachyra) jest osobą z niepełnosprawnością intelektualną, której życie zderza się z normami społecznymi i ograniczeniami narzucanymi przez otoczenie. W tej wersji nie walczy Ona z mężczyzną – tak jak to miało miejsce w oryginale – lecz z systemem, który nie pozwala jej na wyrażenie własnych pragnień, uczuć czy seksualności. Jej bunt to opór przeciwko złożonym, społecznym mechanizmom kontrolującym i wykluczającym osoby z niepełnosprawnościami.
W tej adaptacji postać Petrucchia (w tej roli Adam Saran) jest znacznie bardziej skomplikowana. Zamiast tradycyjnego „mistrza” kontrolującego, staje się on postacią zagubioną, nie wiedzącą, jak odnaleźć się w roli „poskramiacza”. To nie osoba dominująca, ale ofiara systemu, wymuszającego zachowania, których sam nie rozumie. To ciekawe podejście – zmienia kontekst sztuki, nadając jej – przynajmniej częściowo – wymiar krytyki społecznej.
W „Nieposkromieniu” postacie Lucencja i Hortensja (w tych rolach wymiennie: Andrzej Strumpf i Michał Wilczyński, Norbert Góźdź i Grzegorz Puchała) mogą być rozumiane jako wspierające w kontekście ukazania współczesnych relacji społecznych. Pełnią funkcję komentatorską lub konfrontującą a ich działania są jednocześnie i tłem, i częścią głównych wątków związanych z niepełnosprawnością, miłością czy integracją społeczną.
Miłość, seksualność, pragnienia... i tabu
Jednym z kluczowych elementów spektaklu jest poruszenie tematu seksualności osób z niepełnosprawnościami – często traktowanego jako tabu. Spektakl z dużą wrażliwością i w nienachalny, lekki sposób ukazuje, jak trudno osobom z niepełnosprawnościami wyrazić swoje uczucia, pragnienia czy marzenia w społeczeństwie, które nie akceptuje ich pełnej autonomii w sferze emocjonalnej i fizycznej. Momenty tragiczne i komiczne ukazują frustrację i ból, wynikające z niemożności realizacji potrzeb emocjonalnych i fizycznych. Umiejętne połączenie tych elementów tworzy przestrzeń do refleksji nad tym, jak społeczeństwo marginalizuje te aspekty życia osób z niepełnosprawnościami.
Moc Teatroterapii
Teatroterapia Lubelska, angażując osoby z niepełnosprawnością w proces twórczy, od lat udowadnia, że teatr może być potężnym narzędziem wyrażania siebie, terapii i integracji społecznej. W „Nieposkromieniu” aktorzy nie tylko odgrywają swoje postacie, ale także współtworzą historię, która jest im bliska i daje możliwość autentycznego wyrażenia siebie. To teatr, w którym życie spotyka się ze sztuką, a bariery – zarówno emocjonalne, jak i społeczne – zostają przełamane. To teatr, w którym granice zacierają się tak bardzo, że w pewnym momencie już nie wiadomo, co jeszcze jest rzeczywistością a co już sztuką… i odwrotnie: co jeszcze jest sztuką a już rzeczywistością? Widzowie stają się świadkami prawdziwych emocji i doświadczeń…
Podsumowanie
„Nieposkromienie” to spektakl, który pozostaje w pamięci długo po zakończeniu.
To dzieło pełne emocji – bawi, ale zmusza do refleksji. Współczesna adaptacja Szekspira stawia pytania o godność, miłość, seksualność i wolność jednostki w kontekście osób z niepełnosprawnościami. To także ważny głos w debacie o społecznej integracji i prawach osób z niepełnosprawnością.
Artur Pałyga, Maria Pietrusza-Budzyńska i zespół Teatroterapii Lubelskiej stworzyli sztukę, która powinna zainicjować zmianę postrzegania całej gamy potrzeb osób z niepełnosprawnościami.
To sztuka, która nie pozostawia obojętnym…
Twórcy i aktorzy
- Scenariusz: Artur Pałyga
- Reżyseria, choreografia, scenografia, kostiumy: Maria Pietrusza-Budzyńska
- Muzyka: Piotr Kiliański
Obsada: - Kasia/Okpiszka – Weronika Stachyra
- Ojciec – Mariusz Mąka
- Bianka – Anna Berejowska, Agnieszka Kmieć
- Lucencjo i Hortensjo – Andrzej Strumpf i Michał Wilczyński, Norbert Góźdź i Grzegorz Puchała
- Petrucchio i Kasia – Adam Saran i Bożena Ufniarz
- Kasia w czerwonej sukience, tańczy tango – Anna Berejowska i Sylwester Sławacki
- Milczur – Sylwester Sławacki, Michał Dziedzic, Ernest Pilipczuk, Michał Wołoszyn, Michał Piędzia
- Dwanaście Elżbiet – Anna Mikusz, Agnieszka Kmieć, Wiktoria Mazur, Bożena Ufniarz, Anna Siwko, Ewelina Korzeniowska, Mariola Fus, Anna Berejowska, Sylwia Styżaj, Natalia Zając
Dosłownie o Nieposkromieniu
Tuż po spektaklu, w księgarni Dosłowna odbyło się spotkanie z goścmi Teatru Centralnego – twórcami i twórczyniami spektaklu „Nieposkromienie” Teatroterapii Lubelskiej. Rozmowę poprowadził Paweł Passini.
Link do retransmisji spotkania: https://www.facebook.com/doslowna/videos/953746336893406
Dosłowna to pierwsza autorska księgarnia w Lublinie. Ideą nawiązuje do tradycji kultowych księgarni, jakie do niedawna można było znaleźć w każdym mieście. Księgarnia jest objęta „Certyfikatem dla małych księgarni”.
Teatr Centralny funkcjonuje w Centrum Kultury w Lublinie, powstał z inicjatywy sześciu teatrów: Sceny InVitro, neTTheatre, Teatru Provisorium, Teatru Czytelni Dramatu, Teatru Seniora, Sceny Komedii.
Fotorelacja na stronie Teatroterapii Lubelskiej: https://teatroterapia.lublin.pl/archiwa/5646
Galeria zdjęć
Tekst i foto: Wiktoria Kwiecień