W czwartek, 28 listopada 2024 roku w Lubelskim Parku Naukowo Technologicznym odbyła się konferencja "Dostępność dziś i jutro", zorganizowana przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych we współpracy z Państwowym Funduszem Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych.
Celem konferencji była popularyzacja i wymiana doświadczeń w zakresie dobrych praktyk wdrażania i monitorowania dostępności dla osób ze szczególnymi potrzebami. Obradom towarzyszyła ekspozycja stoisk lubelskich placówek oraz instytucji, działających na rzecz osób z niepełnosprawnością.
Wydarzenie na PJM tłumaczył Pan Tomasz Foks.
Przebieg
Wydarzenie rozpoczął prowadzący spotkanie, Pan Błażej Maciorowski, który powitał przybyłych gości a następnie poprosił o oficjalne otwarcie Panów: Piotra Waszaka, Dyrektora Oddziału ZUS w Lublinie oraz Mariusza Jedynaka, Członka Zarządu ZUS, nadzorującego Pion Administracji i Zamówień Publicznych.
Pan Piotr Waszak mówił o znaczeniu dostępności w nowoczesnym społeczeństwie. Zwrócił też uwagę na konieczność przejścia od rozmów do działań, podkreślając, że słuchanie innych jest kluczowym elementem komunikacji.
Pan Mariusz Jedynak podkreślił, że ZUS pomimo 90-letniej tradycji, jest jednym z najnowocześniejszych urzędów w Polsce. Wspomniał o realizacji licznych projektów i świadczeń oraz wyzwaniach, związanych z postępem cyfrowym. Prezes Jedynak zaznaczył, że ZUS stara się minimalizować bariery cyfrowe i architektoniczne, aby zapewniać dostępność dla wszystkich obywateli.
Następnie uczestnicy konferencji wysłuchali nagrania z krótkim wystąpieniem Pani Moniki Sikory, Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Funduszy i Polityki Regionalnej, która podkreśliła znaczenie dostępności jako prawa człowieka. Wskazała na liczne inicjatywy i projekty realizowane w ramach programu “Dostępność Plus”, których celem jest likwidacja barier i usprawnienie funkcjonowania instytucji publicznych.
Spotkanie składało się z trzech paneli tematycznych:
- Panel I: Dostępność podmiotów publicznych w perspektywie możliwości, dokonań i potrzeb.
- Panel II: Działania organizacji pozarządowych na rzecz dostępności.
- Panel III: Instrumenty wsparcia w zakresie wdrażania dostępności.
Panel I: Dostępność podmiotów publicznych w perspektywie możliwości, dokonań i potrzeb
W pierwszym panelu uczestniczyli: Pan Filip Maciągowski, Przedstawiciel Ministerstwa Funduszy i Polityki Regionalnej (online), Pan Krzysztof Piskorz, Regionalny Koordynator ds. Dostępności ZUS Oddział w Lublinie oraz Pan Tomasz Wojakowski, Pełnomocnik Prezesa Zarządu ds. Dostępności w Państwowym Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych. Moderatorem była Pani Małgorzata Korba, Regionalny Rzecznik Prasowy ZUS.
W dyskusji paneliści wielokrotnie odwoływali się do kwestii związanych z dostępnością architektoniczną, cyfrową oraz informacyjno-komunikacyjną. Odpowiadali na pytania o: ocenę świadomości społecznej na temat tego, czym jest dostępność, rodzaje skarg w zakresie zapewniania dostępności, największe luki i obszary wymagające wsparcia, także o największe trudności i sposoby radzenia sobie z zapewnianiem dostępności w instytucjach użyteczności publicznej i przestrzeni publicznej.
Pan Filip Maciągowski z Ministerstwa Funduszy i Polityki Regionalnej powiedział o kilku kluczowych kwestiach związanych z dostępnością. Podkreślił, że świadomość na temat dostępności wzrosła dzięki realizacji rządowego programu “Dostępność Plus”. Zauważył jednak, że nadal istnieje potrzeba dalszych działań edukacyjnych i promocyjnych, aby zwiększyć zrozumienie i wdrażanie dostępności w społeczeństwie.
Pan Krzysztof Piskorz omówił działania podejmowane przez ZUS w celu zapewnienia dostępności w swoich placówkach. Wspomniał o konieczności ewidencjonowania barier i utrudnień oraz o współpracy z innymi podmiotami w celu ich likwidacji. Zwrócił uwagę na wyzwania związane z budynkami zabytkowymi oraz z koniecznością dostosowania przestrzeni publicznej do potrzeb osób z różnymi ograniczeniami.
Pan Tomasz Wojakowski z Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych zwrócił uwagę na problemy związane z brakiem dostępności w szkołach, urzędach i placówkach ochrony zdrowia. Podkreślił, że PFRON podejmuje działania mające na celu edukację i wsparcie osób z niepełnosprawnościami w walce o swoje prawa. Wskazał przy tym wszystkim na indywidualną odpowiedzialność każdego człowieka, za czynienie najbliższego otoczenia i własnych działań, bardziej dostępnymi i przyjaznymi dla innych.
Panel był okazją do wymiany doświadczeń i pomysłów na temat poprawy dostępności w różnych obszarach życia publicznego. Uczestnicy zgodzili się, że kluczowe jest zwiększanie świadomości społecznej na temat dostępności oraz podejmowanie konkretnych działań, mających na celu likwidację barier. Wszyscy uczestnicy podkreślali, że dostępność jest nie tylko obowiązkiem instytucji publicznych, ale także prawem każdego obywatela.
Panel II: Działania organizacji pozarządowych na rzecz dostępności
Wśród panelistów znaleźli się: Pani Anna Chwałek, Prezes Stowarzyszenia „Wspólny Świat”, Pani Alicja Jankiewicz, Prezes Honorowa Lubelskiego Forum Organizacji Osób Niepełnosprawnych – Sejmik Wojewódzki, Pan Wojciech Dec, Prezes Zarządu Związku Stowarzyszeń Forum Lubelskich Organizacji Pozarządowych, Pan Arkadiusz Sadowski, Dyrektor Zakładu Aktywności Zawodowej “Misericordia” oraz Pan Piotr Jacniacki, Prezes Integracyjnego Centrum Sportu i Rehabilitacji „Start” Lublin, Członek Kadry Narodowej Osób Niepełnosprawnych w Łucznictwie. Moderatorem tego panelu była Pani Iwona Podkowa-Nowak, Specjalista ds. CIDON w Oddziale Lubelskim Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych.
Podczas panelu uczestnikom zadano kilka pytań:
- Jaka jest rola organizacji pozarządowych w zakresie wdrażania dostępności?
- Jakie są główne problemy, z jakimi borykają się osoby z niepełnosprawnościami w kontekście dostępności?
- Jakie działania podjęły organizacje pozarządowe w ciągu ostatnich lat w celu poprawy dostępności?
- Jak w praktyce wygląda dostępność w państwa organizacjach?
- Jakie są największe wyzwania związane z zapewnieniem dostępności w różnych dziedzinach, takich jak sport, praca czy codzienne życie?
- Jakie są plany na przyszłość w zakresie poprawy dostępności i jakie nowe inicjatywy są planowane?
Pani Alicja Jankiewicz podkreśliła, że organizacje pozarządowe, zwłaszcza te zrzeszające osoby z niepełnosprawnościami, odgrywają kluczową rolę w identyfikowaniu i usuwaniu barier, które utrudniają codzienne życie i aktywność zawodową tych osób. Wspomniała, że już 30 lat temu, gdy powstawało Lubelskie Forum, organizacje członkowskie widziały potrzebę usuwania barier architektonicznych oraz zapewnienia przepływu informacji. Przypomniała, że już w 2000 roku Lubelskie Forum Organizacji Osób Niepełnosprawnych zatrudniło pierwszego koordynatora do spraw usuwania barier architektonicznych – śp. Adama Orła. Był On specjalistą o dużej wiedzy merytorycznej i praktycznej, popartej stosownym wykształceniem inżynierskim, który w wyniku wypadku stał się osobą z niepełnosprawnością, poruszającą się na wózku inwalidzkim, co skłoniło Go do zajęcia się w praktyce diagnozą dostępności budynków w przestrzeni miejskiej. Pani Alicja wspomniała o projekcie monitoringu wdrażania konwencji przez samorządy, który kilka lat wcześniej realizował LFOON-SW wspólnie z innymi organizacjami. Zaznaczyła, że pracownicy samorządów mieli wówczas niewielką wiedzę na temat dostępności, co wymagało ciągłego przypominania i edukacji. Zaznaczyła także, że współpraca między organizacjami jest kluczowa dla osiągania efektów w likwidacji barier. Wspominając o akcji “Przewijamy Polskę”, którą zainicjowano w 2021 roku wraz z czterema innymi organizacjami, pani Alicja spowodowała włączenie się do dyskusji Pana Mariusza Jedynaka, który odniósł się tym samym do możliwości utworzenia komfortek w oddziałach ZUS w niedalekiej przyszłości. Pani Alicja podkreśliła, że komfortki są niezwykle potrzebne dla zachowania godności, ale wymagają nakładu środków finansowych oraz współpracy wielu instytucji i organizacji. Przy organizacji imprez plenerowych pewnym rozwiązaniem kompromisowym jest komfortka plenerowa (nieodpłatnie wypożyczana przez LFOON-SW). Panelistka zwróciła uwagę na to, że dostępność to problem, który w przyszłości może dotyczyć każdego z nas. Podkreśliła istotę empatii i zrozumienia. Nawiązała do prowadzonego przez Forum, Biuletynu niepelnosprawnilublin.pl, podkreślając znaczenie przepływu informacji w zwiększaniu świadomości społecznej.
Pan Wojciech Dec zwrócił uwagę, że rola organizacji pozarządowych w zakresie wdrażania dostępności jest często niedoceniana. Organizacje te nie mają takich samych zasobów i wsparcia jak instytucje publiczne, mimo że ich działania są równie ważne. Pan Wojciech opowiedział o powołaniu Lubelskiego Partnerstwa na rzecz Dostępności, które zrzesza 50 podmiotów i działa na rzecz poprawy dostępności w regionie. Wspomniał również o wypracowaniu standardów działania dla organizacji pozarządowych, które mają pomóc w stosowaniu zasad dostępności w realizowanych projektach.
Pan Piotr Jacniacki opowiedział o działaniach Integracyjnego Centrum Sportu i Rehabilitacji “Start” Lublin, które organizuje zajęcia sportowe dla osób z niepełnosprawnością. Centrum korzysta z obiektów udostępnianych przez Miasto Lublin, które są dostosowane do potrzeb osób niepełnosprawnych. Sportowiec zwrócił uwagę na problemy związane z organizacją wyjazdów integracyjnych, gdzie często brakuje odpowiednio dostosowanych pokoi hotelowych. Podkreślił również, że bariery często tkwią w głowach ludzi, a nie w samych obiektach.
Pan Arkadiusz Sadowski omówił działalność Zakładu Aktywności Zawodowej “Misericordia”, który zatrudnia osoby z różnymi rodzajami niepełnosprawności. Zakład dostosowuje stanowiska pracy do indywidualnych potrzeb pracowników, co jest niezwykle istotne dla ich efektywnego funkcjonowania. Dyrektor ZAZ podkreślił, że elastyczność i dostosowanie warunków pracy są niezbędne, aby umożliwić osobom z niepełnosprawnościami pełne uczestnictwo w życiu zawodowym.
Pani Anna Chwałek zwróciła uwagę na specyficzne potrzeby osób z autyzmem, które wymagają zwrócenia szczególnej uwagi na detale, takie jak oświetlenie czy hałas. Opowiedziała o doświadczeniach swojej organizacji, która buduje nowoczesną infrastrukturę dostosowaną do potrzeb osób z autyzmem. Pani Anna podkreśliła, że największą barierą dla osób z autyzmem jest wykluczenie społeczne i brak zrozumienia ze strony społeczeństwa. Zwróciła uwagę na potrzebę edukacji i zwiększania świadomości na temat autyzmu, aby poprawić jakość życia tych osób.
Podsumowując, uczestnicy zgodzili się, że najważniejsze jest zwiększanie świadomości społecznej na temat dostępności oraz podejmowanie konkretnych działań mających na celu likwidację barier. Wskazali na potrzebę współpracy między organizacjami oraz z instytucjami publicznymi, aby skutecznie wdrażać rozwiązania poprawiające dostępność dla wszystkich obywateli.
Panel III: Instrumenty wsparcia w zakresie wdrażania dostępności.
W panelu udział wzięli: Pan Szymon Burek, Specjalista ds. Komunikacji i Dostępności w Agencji Rozwoju Regionalnego MARR S.A., Pani Małgorzata Żywicka, Ekspert ds. Dostępności w Oddziale Lubelskim Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych oraz Pani Joanna Olszewska, Dyrektor Wydziału ds. Osób Niepełnosprawnych Urzędu Miasta Lublin. Moderatorem był Pan Krzysztof Piskorz, Regionalny Koordynator ds. Dostępności ZUS Oddział w Lublinie.
Pani Joanna Olszewska podkreśliła, że wiedza na temat dostępności jest coraz większa, ale wciąż jest to postępujący proces. Urząd Miasta prowadzi liczne spotkania informacyjne i szkolenia z zakresu dostępności, zarówno dla swoich pracowników, jak i mieszkańców miasta. Ośrodek Informacji dla Osób Niepełnosprawnych, działający w urzędzie, udziela informacji oraz pomocy osobom z niepełnosprawnościami. Pani Dyrektor wymieniła różne formy wsparcia oferowanego przez Urząd Miasta Lublin, w tym usługi opiekuńcze, asystenckie, opiekę wytchnieniową oraz dostępność przestrzeni publicznej i instytucji. Podkreśliła, że miasto realizuje wiele działań na rzecz poprawy dostępności, w tym inwestycje drogowe, modernizacje transportowe i architektoniczne oraz organizację wydarzeń dostępnych dla osób z niepełnosprawnościami. Zaznaczyła, że sprawy osób z niepełnosprawnością są jednym z priorytetów polityki społecznej Urzędu Miasta Lublin, szczególnie bliskim włodarzom miasta, a wskaźnik zatrudnienia osób z niepełnosprawnościami w lubelskim urzędzie na poziomie 10%, jest przykładem dobrej praktyki dla innych samorządów.
Pani Małgorzata Żywicka zauważyła, że poziom wiedzy na temat dostępności jest różny w zależności od podmiotu. Osoby indywidualne często nie wiedzą, jak składać skargi na brak dostępności, podobnie jak podmioty publiczne, zwłaszcza w małych gminach, mają ograniczoną wiedzę na ten temat. Pani Małgorzata wymieniła programy realizowane przez PFRON, w tym “Program Dostępna Przestrzeń Publiczna” oraz “Program Wyrównywania Różnic Między Regionami”. Wspomniała również o projektach finansowanych ze środków europejskich, np. “Dostępny Samorząd. Granty 2.0”. Podkreśliła szeroki zakres wsparcia dla osób indywidualnych i różnych podmiotów, w tym jednostek samorządu terytorialnego, organizacji pozarządowych, podmiotów leczniczych oraz kościołów i związków wyznaniowych. Zaznaczyła, że programy te obejmują zarówno dostosowanie architektoniczne, informacyjno-komunikacyjne oraz zakup specjalistycznego sprzętu.
Pan Szymon Burek z Agencji Rozwoju Regionalnego MARR S.A. mówił o współpracy z przedsiębiorcami, którzy w dostosowaniu swoich firm do potrzeb osób z niepełnosprawnościami, widzą szansę na rozszerzenie oferty. Zauważył, że przedsiębiorcy coraz częściej myślą holistycznie o dostępności, łącząc różne działania w celu poprawy dostępności swoich usług i produktów. Pan Szymon opowiedział o oferowanej przez Agencję Rozwoju Regionalnego MARR S.A. niskooprocentowanej pożyczce na dostępność w wysokości sięgającej nawet miliona złotych, dedykowanej przedsiębiorcom na dostosowanie architektoniczne oraz cyfrowe. Podkreślił, jak ważne jest budowanie świadomości na temat dostępności oraz dawanie dobrego wzorca innym przedsiębiorcom.
Podsumowanie
Dzięki wymianie doświadczeń “z dziś” i pomysłów “na jutro” na działania wspierające dostępność, uczestnicy konferencji zakończyli ją z nadzieją i z wizją realnych zmian w przestrzeni publicznej i codziennym życiu osób z niepełnosprawnościami.
Konferencja odbyła się w ramach obchodów jubileuszu 90-lecia Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Lubelska edycja była dwunastą z kolei. Patronat Honorowy nad obchodami jubileuszowymi objął Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Andrzej Duda. Wydarzenie współfinansowało Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej ze środków unijnych.
Galeria zdjęć
Tekst i foto: Wiktoria Kwiecień