Sytuacja osób starszych i chorych – wymagających długotrwałej opieki ze strony innych ludzi – stanowi wyzwanie dla społeczeństw europejskich. Wykorzystanie skarbca wiedzy, duchowych wartości i doświadczenia seniorów w służbie ogółu, jak również wyjście naprzeciw nasilonym potrzebom opieki, w tym opieki zdrowotnej, właściwym dla trzeciego wieku, należą do powszechnie akceptowanych imperatywów społecznej solidarności.
Wiek XXI stawia przed starzejącymi się społeczeństwami europejskimi wymóg szczególnej troski o zabezpieczenie odchodzącym pokoleniom przesłanek godnego (nie tylko w aspekcie materialnym) życia. Własnej odpowiedzi na tak zarysowane wyzwanie poszukuje od lat kilku związana z Lublinem Europejska Fundacja Opieki.
Geneza Fundacji sięga roku 2007, kiedy to Joanna Szyszkowska wspólnie z Jeremim Okroy-Nagel i Gero Gericke postanowili wykorzystać własne doświadczenia osobiste i związane z udziałem w dotychczasowej działalności społecznej (były to doświadczenia służby osobom niepełnosprawnym – w wypadku Gero Gericke i sprawującej opiekę nad swoim tatą Joanny Szyszkowskiej oraz doświadczenie działalności w ramach Akademickiego Centrum Kultury Niezależnej – w wypadku Joanny Szyszkowskiej i Jeremiego Okroy-Nagel) w służbie osób potrzebujących pomocy. Założona przez nich Fundacja stawia sobie za cel pomoc osobom starszym, niepełnosprawnym i wymagającym troski ze strony innych. Ów zasadniczy cel realizowany jest w 50 % na terenie Niemiec, gdzie Fundacja prowadzi działalność statutową w ramach usług opiekuńczych. Prowadzona na tym terenie działalność jest działalnością odpłatną, stanowiąc zarazem podstawę uzyskania środków, wykorzystywanych potem w Polsce dla podejmowania wielorakich działań, których cechą jest nieodpłatność.
Na jakiego zatem rodzaju pomoc liczyć mogą beneficjenci Europejskiej Fundacji Opieki? Fundacja podjęła się prowadzenia w stosunku do osób starszych doradztwa prawnego. Jest to doradztwo dostosowane do specyficznych potrzeb przedstawicieli starszego pokolenia – obejmuje często sporządzanie wielorakich pism, pomoc w wykorzystaniu nominalnie otwartych dla wszystkich możliwości, np. w dokonywaniu zakupów przez Internet. Inną płaszczyzną działania jest – stanowiąca źródło dodatkowych niewielkich funduszy – współpraca z Agencją Pośrednictwa Pracy. W ramach tego współdziałania EFO zbiera CV osób także niepełnosprawnych i poszukuje dla nich miejsc pracy. W ciągu ostatnich dwóch lat udało się Fundacji zapewnić w ten sposób miejsca pracy dla sześciu osób bezrobotnych lub młodych.
Ważną – z punktu widzenia potrzeb osób starszych i niepełnosprawnych – jest forma wsparcia potrzebujących polegająca na zapewnieniu im dofinansowania do korzystania z basenu na Uniwersytecie Przyrodniczym. Wyjścia na basen organizowane są 1 – 2 razy w tygodniu. Podobny charakter posiadają organizowane 2 razy w tygodniu spacery po Osiedlu Piastowskim, nad Zalewem Zemborzyckim lub po innych terenach zielonych dla (przeszkolonych uprzednio przez Fundację w zakresie techniki Nordic Wolking) osób starszych z różnych dzielnic Lublina. To ostatnie działanie wymagało niewątpliwie od organizatorów dużej inwencji – począwszy od przeprowadzenia kursu, przez zdobycie różnej wielkości służących do marszu kijków, po przygotowanie każdego ze spacerów. Obecnie, ze względu na okres wakacyjny, inicjatywa spacerów została tymczasowo zawieszona.
Pozostając przy działaniach usprawniających – powiedzieć należy o gimnastyce dla pań, prowadzonej w wynajętej w tym celu sali Globus. Jakkolwiek mowa tu o działaniu już zakończonym (po ukończeniu realizacji wewnętrznego projektu Fundacji jego beneficjenci przeszli pod opiekę Stowarzyszenia Uro Conti, aby w jego ramach korzystać nadal z gimnastyki usprawniającej), na pochwałę i rozpropagowanie zasługuje inicjatywa wykorzystania m.in. pilates – gimnastyki łagodnej, relaksacyjnej oraz samego relaksu – dla polepszenia stanu zdrowia seniorów.
Jakkolwiek Fundacja nie zorganizowała dotychczas samodzielnie własnej konferencji, jej przedstawiciele biorą systematycznie udział w spotkaniach, konferencjach i innych inicjatywach stanowiących dla niej płaszczyznę popularyzacji problematyki opieki długoterminowej. Przykładem jest udział w I Lubelskich Targach Instytucji Sektora Ekonomii Społecznej zorganizowanych przez Fundację Rozwoju Demokracji Lokalnej w dniach 10-11. III. 2012 r. EFO promowała wówczas działania podkreślające znaczenie okazywania szacunku osobom starszym i ich pozytywnego postrzegania przez inne grupy wiekowe.
Ważną płaszczyzną działań fundacji jest koordynowanie działalności wolontariuszy. Jak można przeczytać w Internecie – chodzi o grupę ok. 50-60 wolontariuszy, która to grupa była adresatem działań polegających na organizacji wyjazdów do Niemiec i Wielkiej Brytanii. W zamian za środki utrzymania i kieszonkowe, wolontariusze pełnili swoją służbę osobom potrzebującym na terenie tych krajów zachodnich, korzystając zarazem z możliwości ich zwiedzania w wolnym czasie.
Rok ubiegły stał zarazem pod znakiem zdobywania doświadczeń w przeprowadzaniu wielorakich kursów dla osób starszych. Wspomnieć należy o kursie języka niemieckiego (odbył się on w grupach 10-osobowych) oraz o kursie samoobrony dla osób starszych. Ostatnia z wymienionych inicjatyw była jedyną, na jaką EFO uzyskała środki z zewnątrz. Zrealizowana została bowiem dzięki dofinansowaniu z ROPS-u (w wysokości 1640 zł). W br. pismo o dofinansowanie dalszej części tego kursu zostało odrzucone z powodu braku pieczątki na kopercie…
Nie dysponując istotnym wsparciem ze strony instytucji rządowych, EFO stara się wykorzystywać potencjał tkwiący we współpracy z innymi organizacjami. Chodzi tu konkretnie o Stowarzyszenie „Uro Conti”, współpraca z którym zapoczątkowana została w roku 2009-ym. Pierwszym aktem tej współpracy było wypożyczenie stowarzyszeniu sprzętu nagłaśniającego na Andrzejki, okres późniejszy to wspólne organizowanie wyjść na basen (głównie dla członków stowarzyszenia), czy wspomniane już przedłużenie uczestnictwa w gimnastyce relaksacyjnej poprzez udział w działaniach prowadzonych przez Uro Conti. Współpraca obu instytucji obejmuje też nie od dziś organizację wspólnych wycieczek, wyjścia do kina itp.
Powyższy przegląd działań EFO uzupełnić należy o istotne dopowiedzenie. Dotychczasowy okres jej działań był okresem zbierania pierwszych doświadczeń organizacyjnych. Wszystko wskazuje zaś, iż jej działania nabierają właśnie rozmachu. Od 23. V. 2012 r. Fundacja jest pełnoprawnym członkiem Międzynarodowego Stowarzyszenia Eurocarers – europejskiej organizacji zrzeszającej społeczność opiekunów nieformalnych. Przejawiane przez Eurocarers dążenie do wyrównania standardów opieki we wszystkich krajach posiada dużą doniosłość także na gruncie polskim – choćby w związku z realizowanym już w niektórych krajach (jak Szwecja, Norwegia) trendem do finansowego wynagradzania pracy opiekunów nieformalnych – ich opieki nad potrzebującymi pomocy członkami rodzin i in. U podstaw działalności Eurocarers, a także EFO leży założenie potrzeby pozostania osób starszych i niepełnosprawnych w środowisku rodzinnym. Stąd potrzeba wielorakiego wsparcia opiekunów – osób jakże często poświęcających swój wolny czas, życie osobiste i aspiracje zawodowe w celu zaspokajania elementarnych potrzeb swoich podopiecznych. Zwłaszcza, iż często chodzi tu o długotrwałe, wieloletnie zaangażowanie opiekunów.
Preferując opiekę domową jako najlepsze rozwiązanie dla samego podopiecznego i doceniając inne formy opiekuńczo-społeczne jako rodzaj uzupełnienia tej pierwszej, EFO rozwija bogate plany na przyszłość. Należy do nich plan przeprowadzenia szkolenia dla opiekunów osób starszych. Powaga podejmowanego działania uzasadnia konieczność dążenia do uzyskania środków unijnych w celu jego urzeczywistnienia. Fundacja jest także w trakcie zakładania spółdzielni osób bezrobotnych i niepełnosprawnych. Ma ona do końca września br. zacząć funkcjonować jako świetlica dzienna dla osób starszych w lokalu przy ul. Grażyny 7 (dawna siedziba szkoły językowej EMPiK). Potrzeba zaistnienia takiej świetlicy na terenie Lublina jest ewidentna – zważywszy, iż MOPR wspiera w analogicznym zakresie osoby starsze jedynie godzinowo – z reguły przez niewielką część dnia.
W planach omawianej instytucji znajduje się także przeniesienie jej siedziby z dotychczasowego adresu przy ul. Kazimierza Wielkiego 8/68 na ulicę Leszczyńskiego w Lublinie.
Zapytana o trudności w funkcjonowaniu EFO P. Joanna Szyszkowska Prezes Zarządu Fundacji wskazuje na kwestie finansowe. Z uwagi na niespełnienie wymogu doświadczenia w przeprowadzaniu określonych działań EFO odpadała dotychczas z projektów unijnych. Z brakiem wsparcia wiąże się brak funduszy – np. na przeprowadzenie własnej konferencji. Dodać należy, iż Fundacja nie posiada sponsorów i utrzymuje się niemal wyłącznie ze swej działalności.
Powyższy przegląd celów, działań, zamierzeń (i trudności) towarzyszących funkcjonowaniu Europejskiej Fundacji Opieki zakończyć należałoby życzeniem, aby chęć pomocy osobom niepełnosprawnym i zdobyte – nie tak małe przecież – doświadczenie, przekładały się nadal na działania, na które oczekuje liczna rzesza potrzebujących pomocy. Dziękuję także P. Joannie Szyszkowskiej Prezes Zarządu Fundacji za poświęcony mi cenny czas i uwagę. Poniżej podaję adres pocztowy i internetowy EFO wraz z adresem internetowym Międzynarodowego Stowarzyszenia Eurocarers.
Zygmunt Marek Miszczak
Europejska Fundacja Opieki
ul. Kazimierza Wielkiego 8 lok. 66, 68
20-611 Lublin
tel.: 81 448 22 11
tel.: 81 448 22 55
tel.: 81 448 22 99
tel.: 81 464 16 18